Na vijf weken lockdown kan ik er niet onderuit: ik ga het over corona hebben. Of beter gezegd: over een taalkwestie waar we achter de schermen met een groepje vertalers op gebotst zijn. Namelijk: hoe noem je die beschermende dingen die je voor je mond en neus draagt als bescherming tegen ziektekiemen in verschillende talen?
De mondmaskerwebsite
Maar we beginnen bij het begin. En het begin, dat is in dit geval de coronadenktank. Die denktank is een burgerinitiatief, ontstaan na een oproep van Lieven Scheire en Anthony Liekens aan makers om samen na te denken over praktische oplossingen voor problemen die tijdens deze crisis opduiken. Binnen de kortste keren bogen zich honderden denkers, makers, ontwikkelaars, nerds, communicatiespecialisten, hulpverleners, wetenschappers, mensen uit het onderwijs over de meest uiteenlopende vragen.
Eén van de eerste was de kwestie van de mondmaskers: er was (en is) een groot tekort aan beschermingsmiddelen allerhande, waaronder mondmaskers. En er waren heel veel mensen met een naaimachine en stofoverschotten die niets liever wilden dan hun steentje, of beter, hun stofje bijdragen. De oplossing: een patroon ontwikkelen voor een veilig en nuttig mondmasker, een handleiding over hoe je dat veilig moet gebruiken, allemaal gecontroleerd door virologen en andere deskundigen. Enkele dagen nadat de eerste makers hiermee aan de slag gingen, kwam de website met patroon en handleiding online.
De vertalingen
Al snel werd duidelijk dat die website op zijn minst een Engelse en een Franse versie moest krijgen, als we zoveel mogelijk mensen wilden bereiken. En toen werd het al duidelijk: je kunt mondmasker niet zomaar letterlijk vertalen, toch niet als je wil dat je doelgroep je ook vindt als ze het internet afschuimen op zoek naar informatie over en patronen van die dingen. Een overzichtje
- In het Frans werd het weliswaar masque buccal, maar een snelle zoektocht op internet leert dat die term bijna alleen in België wordt gebruikt. In Frankrijk is het een masque de protection.
- Het Engels spreekt niet over mouth masks, maar over face masks. Strikt genomen is dat correcter, want als je het goed draagt, moet het ding ook over je neus.
- Voor de Duitse vertaling hadden we een flinke discussie: volgens enkele moedertaalsprekers moest het Gesichtsmaske zijn (zoals in het Engels), maar uit Google Trends blijkt dat mensen vooral op Mundschutz zoeken. Mondbescherming, dus. Het woord Gesichtsmaske betekent (ook) verzorgend gelaatsmasker, en dat is natuurlijk iets helemaal anders.
- En dan is er Nederland nog. Toen ik op LinkedIn de website maakjemondmasker.be deelde, merkte een Nederlandse volger op dat hij dat mondkapje zou noemen. Ook hier gaf Google Trends uitsluitsel: mondmasker is Belgisch-Nederlands, mondkapje Nederlands-Nederlands. Die kennis kwam van pas toen we samenwerking zochten met een Nederlandse die zelf een site met informatie over zelfgemaakte mondmaskers, pardon, mondkapjes online wilde zetten: maakjemondkapje.online
SEO en lokaliseren
Dit verhaal maakt een ding duidelijk: als je je boodschap in een andere taal dan je moedertaal wil overbrengen en je er zeker van wil zijn dat je doelgroep je vindt en je begrijpt, dan volstaat letterlijk vertalen niet. Zeker in de online wereld, waar je vindbaarheid afhangt van de juiste woorden, de zoekwoorden die je doelpubliek in Google intikt als ze op zoek zijn naar informatie. Logica speelt hier maar een beperkte rol. Want als we ècht logisch zouden zijn, zouden we in het Nederlands ook niet spreken over mondmaskers of mondkapjes. We bedekken immers inderdaad meer dan alleen onze mond.
