Het is mei. Dit jaar heeft deze maand een eigen hashtag gekregen: #meiplasticvrij. Na #tourneeminerale, die februari alcoholvrij maakte, en #40dagenzondervlees die in maart en april vielen, is nu mei aan de beurt. Tijdens #meiplasticvrij probeer je een hele maand lang aan eten en drank te geraken met zo weinig mogelijk plastic verpakking. Een van de manieren om dat te doen, is leidingwater drinken in plaats van water uit – doorgaans plastic – flesjes. Waarom vertel ik dit nu? Wel, het gaat me om dat leidingwater.
Kraan of kraantjes?
Promocampagnes die aanmoedigen water uit de kraan te drinken – ‘gemakkelijk’, ‘goedkoop’, ‘drinkwater’ – hebben het natuurlijk niet over leidingwater, maar over kraantjeswater. ‘Drink meer kraantjeswater’, dus. Wil je er meer over weten, dan surf je naar de website drinKraantjeswater.be. Deze versie, met verkleinwoord ‘kraanTJES’, is typisch Belgisch. Je vindt het alleen in Belgische teksten, op de Belgische website, uit de mond van Vlamingen. De woordenboeken weten dat ook: zowel in Van Dale als in Prisma krijgt kraantjeswater een label Belgisch-Nederlands.
In Nederland heeft men het uitsluitend over kraanwater. Volgens Van Dale en Prisma is dat woord gebruikelijk in het hele Nederlandse taalgebied, maar in de praktijk heb ik daar toch zo mijn twijfels over. Zelf zou ik dat woord om te beginnen niet meteen in de mond nemen. Maar goed, ik ben 1 taalgebruiker, en dat is wat weinig om iets uit af te leiden.
Nogal big data
Daarom controleer ik zulke twijfelgevallen tegenwoordig in OpenSonar. Dat is een verzameling van twee grote taalverzamelingen Nederlands: het tekstcorpus Sonar met duizenden teksten en 500 miljoen woorden uit de periode 2007-2011 en het Corpus Gesproken Nederlands, met 9 uur spraak en bijna 9 miljoen woorden uit de periode 1998-2004. Wat oud, misschien, maar voor een woord als kraanwater/kraantjeswater nog uitstekend geschikt. En het leuke is: je kunt van al die woorden op enkele seconden tijd achterhalen uit welk land de tekstbron of de spreker afkomstig is. Ideaal om te kijken of kraanwater nu echt even algemeen is in België als in Nederland.
kraanwater in OpenSonar
kraantjeswater in OpenSonar
Niet dus. Kraanwater komt hier en daar wel voor in een Belgische tekst, maar toch een heel stuk minder dan in Nederland. Omgekeerd klopt het label wel: kraantjeswater is voor de doorsnee Nederlander een heel vreemd woord. Maar goed, dat was 2011.
Hashtag kraanwater
Intussen zijn we 2019 en is er dus die campagne om meer water uit de kraan te drinken. En wat zien we?
- De website bij de campagne zelf is www.kraanwater.be, niet kraantjeswater.be.
- De hashtag bij de campagne is #ikdrinkkraanwater, en niet #ikdrinkkraantjeswater
- Bijgevolg promoot ook de Facebookpagina van DrinKraantjeswater kraanwater, maar in hun posts gebruiken ze beide woorden door elkaar.
- Bekende Vlamingen promoten kraanwater.
En in een filmpje:
https://www.facebook.com/watch/?v=200016890881796
- Ook de VRT heeft het over kraanwater en niet over kraantjeswater. In de geschreven teksten toch, tijdens gesproken interviews op radio en tv hoor ik ze door elkaar gebruiken.
Opvallend toch, dat tijdens een uitgebreide campagne een woord dat iedereen in Vlaanderen spontaan in de mond neemt ingeruild wordt door een woord dat hier veel minder gebruikelijk is. Dat het minder voor de hand ligt, blijkt immers niet alleen uit oudere teksten, maar ook uit al die keren dat beide woorden door elkaar worden gebruikt in interviews, zowel door de interviewer als door de geïnterviewde en in de Facebookposts.
Scoren in Google
Wie in deze campagne kraanwater zegt of schrijft, doet dat heel bewust. Daarom geloof ik niet dat die plotse opgang van kraanwater toeval is. Wat er dan wel aan de hand is? Zeker weet ik het natuurlijk niet, maar ik vermoed dat Google er voor iets tussen zit. Niet het bedrijf zelf, wel de zoekresultaten in de zoekmachine. Wie goed en grondig online campagne wil voeren, houdt daar rekening mee en laat nagaan welke zoekwoorden mensen het vaakst gebruiken als ze informatie over een bepaald onderwerp willen. Die zoekwoorden worden dan mee verwerkt in de campagne, zodat zoveel mogelijk mensen die die woorden gebruiken ook bij de campagnewebsite terechtkomen. Dat heet SEO-optimalisatie.
Copywriters die zich specialiseren in commerciële websites voeren dit soort zoekwoordenonderzoek frequent uit. Daarvoor gebruiken ze gespecialiseerde tools. Maar iedereen kan zelf ook snel en oppervlakkig zo’n onderzoekje doen: je voert gewoon je zoekterm in en kijkt hoeveel treffers dat oplevert. Dat zegt iets over de populariteit van de zoekterm. Kraantjeswater levert zo ongeveer 130.000 treffers op, kraanwater meer dan 600.000. Het is meteen duidelijk welke van beide versies het vaakst gebruikt wordt. Maar als je bij beide zoektermen kijkt op hoeveel Belgische sites kraanwater, dan wel kraantjeswater voorkomt, dan wint kraantjeswater het net. Hou bovendien rekening met het feit dat heel wat Nederlandse website ook een .be-naam hebben omdat ze ook op de Belgische markt aanwezig willen zijn. Je moet bij deze resultaten toch een slag om de arm nemen, de resultaten geven hooguit een ruwe indicatie.
De vraag is nu of men rekening gehouden heeft met het feit dat dit in de eerste plaats een Vlaamse campagne is. Dan zou kraantjeswater toch een minstens even interessante keuze zijn.
Bewust of per ongeluk?
Volgens mij kunnen hier twee zaken aan de hand zijn: ofwel heeft men bij het zoekwoordenonderzoek in het algemeen gekeken naar Nederlandstalige websites, zonder een onderscheid te maken tussen de Belgische en Nederlandse, ofwel wil men dat de campagne ook buiten Vlaanderen bekendheid krijgt. In het tweede geval is die focus op kraanwater inderdaad een goede keuze, in het eerste durf ik dat toch te betwijfelen. Want welke zoekterm zou een Vlaming spontaan gebruiken? Volgens mij is dat toch nog altijd kraantjeswater.
