In Vlaanderen wordt tegenwoordig de taalvariatie gevierd met de Ha! van Humo voor de tv-serie Bevergem en de Mia voor beste Nederlandstalige muziek naar de Antwerpse hiphop van Tourist LeMC gaat en kan iedereen genieten van het accent van de Smos op het smosboard en van het aparte Engels uit Eigen Kweek. Intussen gaat men in Nederland inhoudelijk een stuk dieper in op taalvariatie, en ontdekt men dat er een verband is tussen accent en discriminatie.
Sprekend Nederland
Bijna twee maanden geleden werd daar immers de app Sprekend Nederland gelanceerd, een samenwerking tussen het Nederlandse tv-station NTR en een groep Nederlandse onderzoekers. Maar het is veel meer dan alleen een app:
- op de facebookpagina Sprekend Nederland kun je perfect volgen wat er nog op het programma staat. Bovendien verschijnen er af en toe andere weetjes en nieuwtjes rond taalvariatie en over de app zelf.
- in november en december waren er de spreekhokken, als een soort inleiding op de app zelf. Mensen konden erin plaatsnemen, spreken en luisteren zonder elkaar te zien en daarna elkaars accent beoordelen. Die spreekhokken gaven al een eerste indicatie van hoe de resultaten van de app eruit zouden kunnen zien.
- vanaf einde januari zullen vijf verschillende mensen door Nederland trekken en voor 3LAB onderzoeken hoe verschillende gemeenschappen met taal omgaan. De eerste reportagemaker van de reeks is de Vlaamse muzikant Bent Van Looy in Bent spreekt Nederland.
Stereotypes in Nederland (klik op de titel voor een grotere kaart)
Afgelopen week wijdde het NPO-programma De Kennis van Nu een aflevering aan enkele eerste, voorlopige resultaten uit het Nationale Onderzoek Sprekend Nederland, en die waren niet onverdeeld positie. Zo blijkt de indruk dat niet-randstedelijke accenten amper prestige te hebben, en hun sprekers bijgevolg ook, helemaal te kloppen. En Marokkaanse Nederlanders kunnen maar beter accentloos Nederlands spreken, willen ze niet al aan de telefoon te maken krijgen met al dan niet subtiele discriminatie. Taalonderzoeker Stefan Grondelaers doet het verhaal (tussen 4′ en 22′)
‘Onthutsend’ en ‘verrassend’ werden deze resultaten genoemd. Onthutsend, daar ben ik het mee eens. Maar verrassend vind ik ze niet. Want als je er even bij stilstaat, dan weet je waarom Smos en Frank Welvaert (Eigen Kweek) zo’n succes hebben. Het zijn underdogs, mensen die we qua prestige en intelligentie niet zo hoog inschatten, en daarom vinden we ze heel geschikt om mee te lachen. West-Vlaams scoort omdat West-Vlamingen trots zijn op hun eigenheid, en niet-West-Vlamingen dat wel schattig vinden. En zou den Tourist zijn Mia gekregen hebben als hij een Limburgs accent had? En hoe vaak krijgt een anderstalige, ook als hij behoorlijk Nederlands spreekt, te horen ‘Sèg, spreekt es Vloms!’?
Sprekend Vlaanderen?
De app bestaat momenteel niet voor Vlaanderen, omdat toen het onderzoek werd opgestart er niet genoeg animo beneden de rijksgrens bestond om deel te nemen. Je kunt als Vlaming zelf de app wel downloaden en inspreken, maar dan zal je accent als ‘Vlaams’ worden beoordeeld, en niet als West-Vlaams/Oost-Vlaams/Brabants/Antwerps/Kempens/Limburgs/… En dat is wel jammer. We komen zo niet te weten of Nederlanders een verschil horen tussen een Antwerps en een kustaccent. En zeker niet of de indrukken die we zelf hebben, dat bijvoorbeeld Brabants een hoger prestige heeft dan Limburgs en West-Vlaams, wel kloppen.
Aan de andere kant vraag ik me af of de Vlaming er zo happig op zou zijn om te weten hoe zijn eigen accent door anderen beoordeeld wordt. Als we eerlijk zijn, moeten we toegeven dat we het daar toch wat lastiger mee hebben dan onze noorderburen. Kunnen wij dat, elkaars accent eerlijk beoordelen zonder onszelf persoonlijk aangevallen te voelen? Durven wij met onze normale tongval spreken als we weten dat er zo’n beoordeling komt? Of zijn we toch nog zo onzeker over onze eigen taal dat we er alles aan zullen doen dat eigen accent te verdoezelen? Het zijn allemaal vragen die een antwoord verdienen. En daarom, beste programmamakers en taalonderzoekers: graag een app Sprekend Vlaanderen. Of nog beter: Sprekend Nederlands, over de rijksgrens heen.
