Toosten, felicitaties en een goede maaltijd: we wensen elkaar bij allerlei gelegenheden graag alle goeds. Twee jaar geleden vroeg ik jullie, beste taalliefhebbers, wat je op zulke momenten precies zegt, en daar is heel wat interessante informatie uitgekomen. Zo blijkt dat we in België en Nederland heel vaak wel hetzelfde zeggen, maar dat die uitingen niet overal even populair zijn.
Met andere woorden: eigenlijk kun je niets verkeerds doen, maar onbewust laat je dan wel horen uit welk deel van het taalgebied komt.
Smakelijk
In het hele taalgebied is de normale wens voor een maaltijd smakelijk. Het verschil zit hem in het feit dat je in Nederland meestal (niet altijd) iets koppelt aan dat smakelijk: eet smakelijk, of smakelijk eten. In Vlaanderen hoeft dat niet, daar volstaat smakelijk doorgaans wel. Het andere kan ook, maar wordt niet zo vaak gezegd. Als je eet ze zegt, ben je waarschijnlijk geen Vlaming, of ben je op zijn minst zwaar beïnvloed door het noordelijke Nederlands. Lekker eten is dan weer een typisch Friese uitdrukking.
Op (onder meer) je gezondheid!
Wat zeg je als je in gezelschap het glas heft? In Nederland proost of gezondheid, in België schol, santé of gezondheid. Proost kan wel in het zuiden, skol en santé klinken heel sporadisch in het noorden. Maar als je taalneutraal wil zijn, ga je het beste voor gezondheid. Op [naam van de gevierde] en op je gezondheid kunnen ook perfect in het hele taalgebied. Het laatste blijkt wel een tikkeltje populairder in Nederland dan in België, meer nog dan het kortere gezondheid. Op ‘t goe(d) leven is dan weer eerder zuidelijk. Tsjin of tsjin tsjin hoor je het vaakst in de Antwerps-Brabantse regio, daarbuiten neemt men het minder snel in de mond. Cheers hoor je dan weer hier en daar ten noorden van de rijksgrens. Opvallend – in mijn zuidelijke oren dan toch – zijn het Noord- en Zuid-Hollandse lechaim en het Friese tsjoch.
Feliciteren
‘Wat zeg je tegen iemand die geslaagd is voor een examen, zijn rijbewijs heeft behaald, een nieuwe job heeft of een andere bijzondere prestatie heeft geleverd?‘ Dat vroeg ik mijn respondenten vorig jaar in mijn tiende mini-onderzoekje. Doorgaans zegt de Nederlander dan gefeliciteerd, en de Belg proficiat. Omgekeerd kan ook, maar dat gebeurt veel minder vaak. Allebei laten ze het wel soms volgen door goed gedaan! Andere blijken van waardering kunnen natuurlijk ook: zo is er het Belgische amai en het duidelijk Nederlandse wat goed!
Terzijde: hieruit blijkt dat het Nederlands op Facebook vooral noordelijk gekleurd is: als je gefeliciteerd antwoordt op een post, wordt het woord aanklikbaar en krijg je feestelijke ballonnetjes. Bij proficiat gebeurt er … niets.
En wat concluderen we hieruit?
Dat we elkaar zullen begrijpen, wat we elkaar ook toewensen. De kans is wel groot dat je kleur – of beter, regio – bekent zodra je je mond opendoet.
Er zijn maar enkele uitingen die even vaak in het noorden als in het zuiden worden gebezigd, en dat zijn doorgaans niet degene die het meest voor de hand liggen. Is dat erg? Nou. Bij een feestelijke gelegenheid, met een lekkere maaltijd en een mooi drankenaanbod zijn er belangrijker zaken dan dat.
