Buurtaal, mijn boek over het Nederlands in België en Nederland, verscheen in 2020. Toen hadden we in Vlaanderen nog twee belangrijke websites met concrete taaladviezen over Belgisch-Nederlandse kwesties: Team Taaladvies (toen nog de Taaltelefoon) en VRT Taal. In het boek verwijs ik daar meer dan eens naar. Maar sinds einde december 2022 is die informatie achterhaald.
VRT Taal-adviezen naar Team Taaladvies
De VRT besliste in 2022 om de website VRT Taal offline te halen, en daarmee verdween een belangrijke verzameling van twintig jaar taaladviezen en taalnieuws van het net. Gelukkig had Team Taaladvies van de Vlaamse overheid (de Taaltelefoon dus) zich geëngageerd om de adviezen die het zelf nog niet had in de eigen website te integreren. Concreet ging het over de adviezen over uitspraak, over plaatsnamen en algemene taalkwesties.
De eerste twee soorten, uitspraak en plaatsnamen, zouden met wat technische ingrepen (semi-)automatisch geïmporteerd kunnen worden. Maar omdat er veel overlap was met de website van Team Taaladvies, moesten de algemene taalkwesties stuk voor stuk gecontroleerd worden. Een groot werk, want voor die categorie alleen al ging het over enkele honderden adviezen.
Om een lang verhaal kort te maken: Team Taaladvies kon er een tijdelijke extra medewerker op zetten, dat werd ondergetekende, en na een jaar adviezen bekijken, naslagwerken raadplegen, corpusonderzoek doen, selecteren en adviezen (her)schrijven maken de VRT-adviezen nu integraal deel uit van de website van Team Taaladvies. Eind goed, al goed.
Concreet betekent dit verhaal dat de website van Team Taaladvies er enkele honderden adviezen bij heeft gekregen – enkele duizenden als je de uitspraak- en plaatsnaamadviezen meetelt. Daartussen zitten er opvallend veel die specifiek over typisch Belgisch-Nederlandse kwesties gaan. Gezien de voorgeschiedenis van de databank van VRT Taal hoeft dat niet te verwonderen.
De taaldatabank van de VRT
Die taaldatabank was oorspronkelijk de online versie van de geordende verzameling taaladviezen die ontstaan was uit de lange traditie ‘blauwe brieven’ waarmee de taaladviseurs van de openbare omroep, eerst Karel Hemmerechts en later Eugène Berode, microfoonmedewerkers op hun taalfouten wezen. In een tijd waarin het Nederlands van Nederland als na te volgen model gold, waren die taalfouten heel vaak zogenaamde ‘belgicismen’: woorden en uitdrukkingen die wel in Vlaanderen, maar niet in Nederland bekend waren en dus afgekeurd werden. De VRT gold, en geldt immers als het grote voorbeeld voor Vlaanderen als het over de standaardtaal gaat.
Toen Ruud Hendrickx einde jaren negentig taaladviseur werd, maakte hij die verzameling al snel online beschikbaar. Eerst voor intern gebruik, maar al snel kon iedereen er gebruik van maken. Op dat moment, rond de eeuwwisseling, was de visie op variatie in het Nederlands grondig veranderd: nationale variatie werd geaccepteerd en veel (niet alle) belgicismen kregen de status ‘standaardtaal in België’.
Hendrickx schrapte de betreffende adviezen niet, maar hij paste de formulering systematisch aan. Hij bleef ook voorzichtig: zolang er nog twijfel was over de aanvaardbaarheid van bepaalde kwesties, raadde hij VRT-medewerkers af ze te gebruiken. Daardoor bleven de VRT-adviezen een tikkeltje conservatiever dan die van de Taaltelefoon en de website van de Taalunie, Taaladvies.net.
In de loop van de jaren vulde Hendricks de databank systematisch aan. Met name de verzameling uitspraakadviezen groeide snel: bij elke belangrijke sportwedstrijd (bijv. EK’s, WK’s, Olympische Spelen) en elke politieke gebeurtenis (bijv. presidents- en andere verkiezingen) en elk cultureel evenement (bijv. de Koningin Elisabethwedstrijd en literaire prijsuitreikingen) kwamen er lijsten met namen en hun uitspraak bij.
De taaladviezen volgden de actualiteit, een duidelijk voorbeeld zijn de voorbeelden over Covid-gerelateerde woordenschat. En oude adviezen werden zo veel mogelijk geactualiseerd. Het resultaat van dit eenmanswerk van meer dan twintig jaar was een taaldatabank met ettelijke duizenden adviezen over de meest uiteenlopende taalkwesties. Tegelijk evolueerde ze naar een volwaarde website met naast de taaldatabank ruimte voor columns en taalnieuws en een wekelijkse nieuwsbrief met taaltips.
Toen in 2022 beslist werd de website VRT Taal offline te halen, was de nieuwsbrief al stopgezet. Om de adviezen beschikbaar te houden voor zowel de VRT-medewerkers als het brede publiek, engageerde Team Taaladvies zich om de taaldatabank over te nemen. Ruud Hendrickx heeft de columns die hij in de loop van de jaren geschreven had ondergebracht op zijn eigen website, ik heb van de mijne een podcast gemaakt.
Standaardtaal in België
Door heel die operatie is niet alleen een deel van de informatie in Buurtaal achterhaald; verwijzingen naar adviezen die alleen op VRT Taal staan, kloppen nu ook niet meer. Oude columns van Hendrickx en mezelf zijn te vinden op de respectievelijke websites, maar de rest van het taalnieuws is helaas verdwenen van het net.
Daardoor is een deel van de informatie in Buurtaal achterhaald. Om dat een beetje te compenseren, heb ik een lijst gemaakt van de vroegere VRT-adviezen over Belgisch-Nederlands die ik op de website van Team Taaladvies heb toegevoegd. Het gaat over enkele honderden adviezen, onderverdeeld volgens hetzelfde systeem als in Buurtaal. Klik op de knop hieronder om naar de lijst te gaan.
