Onlangs woonde ik een heel boeiende lezing bij van een vertaler Koreaans-Nederlands. Een literair vertaler, en dat is een zeldzaamheid in ons taalgebied. Hij vertelde over hoe hij culturele en taalkundige Koreaanse eigenheden vertaalt naar het Nederlands. Een voorbeeld is de geluidssymboliek: in het Koreaans bestaan er veel meer woorden die begrippen uitdrukken door middel van klanknabootsingen dan in het Nederlands. Wij beperken ons tot diergeluiden (‘miauw’) en andere geluiden (‘plof’, ‘zoef’). Je ziet ze ook vooral in stripverhalen. De Koreaanse taal daarentegen zit vol geluidssymboliek en de woorden in de voorbeelden vielen op doordat ze zichzelf herhalen. Zoals in ‘ginnegappen’, maar dan in het Koreaans. Naar aanleiding van die voorbeelden vroeg iemand hoe het Koreaanse schriftsysteem in elkaar zit. Vrij eenvoudig zo blijkt: een beperkt aantal tekens voor klanken die je als bouwsteentjes in elkaar schuift tot lettergrepen en vervolgens naast elkaar zet om woorden te maken.
Ik ken geen Koreaans, maar de tekens herkende ik wel. Niet van boeken, manga’s of andere Koreaanse zaken die nu zo in zijn. Nee, ik ken ze van een online spel, eentje waar ik zo dol op ben dat ik er zowaar een online abonnement op heb genomen. Nog nooit gedaan – toch niet voor mezelf. Het gekke is: het is niet eens een spel over taal, zoals wordl of wordfeud. Maar taal is wel een onmisbaar hulpmiddel bij het spel.
Nieuwsgierig? Ga dan maar eens op zoek naar GeoGuessr ‘Ah natuurlijk,’ zullen de kenners nu zeggen. Voor de anderen leg ik het even uit. GeoGuessr dropt je ergens in de wereld en het is de bedoeling dat je uitzoekt waar je bent. Dat droppen gebeurt in Google Maps: je krijgt op je scherm een beeld vanuit streetview en kunt, net zoals in Google Maps zelf, jezelf verplaatsen en in het rond kijken. Onderaan in het scherm staat een gewone kaart waar je op kunt inzoomen en, zodra je weet waar je (ongeveer) bent, op die plek een ‘pinnetje’ zetten. Hoe dichter je gok ligt bij de werkelijke plek waar je gedropt bent, hoe hoger de punten. Valsspelen door in een ander tabblad Google Maps te openen gaat niet: zodra je dat doet, lig je uit het spel. Zo slim is Google wel. Het lijkt wat op een dropping met een jeugdbeweging, maar dan digitaal en zonder voorbijgangers aan wie je iets kunt vragen. En wereldwijd.
Hoe pak je het dan aan? Je kijkt in het rond naar herkenningspunten. Reken hierbij niet op beroemde skylines of gebouwen, want die zie je echt niet vaak. Je moet het doen met architectuur, planten, mensen, voertuigen, de kleur van de ondergrond zelfs. De meeste informatie komt bijgevolg van talige elementen: straatnaamborden, plaatsnaamborden, reclameborden, opschriften op wagens en gebouwen. De eerste info die je hieruit haalt, is in wélke taal die borden en dergelijke zijn. Engels? Spaans? Een Afrikaanse taal? Zijn het combinaties (Frans en Letzeburgisch bijvoorbeeld). Soms kom je zelfs terecht in een regio met een totaal onleesbaar schrift en dan moet je uit dat schrift maar afleiden waar je ergens bent. En zo heb ik het Koreaanse schrift leren kennen. Heel eerlijk: de eerste keer zei het me niets. Ik zag dat het geen Chinees en geen Japans was, maar dat was het dan ook. Het was mijn dochter, grote fan van anime en manga en andere Aziatische kunstvormen waar de jeugd zo van houdt, die me doodleuk zei: ‘Och mama, da’s toch Koreaans.’ Soms is het handig, zo’n dochter in huis. Sindsdien gaat het vlotjes: ‘Oké, gevonden, ik zit in Zuid-Korea. Volgende!’ In andere Aziatische landen, zoals Bangladesh, Laos, Vietnam, gaat het eerlijk gezegd wat moeizamer. Voor je hier begint te sakkeren op de verschillende spellingsystemen in Europa, realiseer je dan dat er in Azië minstens even veel schriftsystemen bestaan, soms binnen één land. En nu gij!
Dat wist ik eigenlijk al, onder meer uit het onvolprezen boek Lingua van Gaston Dorren, maar het is wel confronterend als je ineens in een omgeving terechtkomt waar je helemaal niets begrijpt van wat er op de borden naast de weg staat. Dat je niet eens het ene woord van het andere kunt onderscheiden. Massa’s informatie, compleet ontoegankelijk. Ik ben dan al blij als ik mezelf, meestal bij toeval, in het juiste land kan lokaliseren.
En dan is dit nog gewoon een spelletje. Ik heb me al proberen voor te stellen hoe dit moet voelen in het echt: als geletterde mens met een universitair diploma terechtkomen in een omgeving waar ik niet alleen de taal niet ken of begrijp, maar zelfs geen enkel aanknopingspunt heb, er letterlijk geen letter houvast is. Hoe verloren zou ik me dan voelen als dat bij GeoGuessr al zo lastig is, vanuit mijn luie zetel? Oh ja, nog een weetje over het Koreaans. Wist je dat ze in die taal zeven (7!) ‘beleefdheidsniveaus’ kennen? Je drukt die niet uit met voornaamwoorden, maar in de vervoeging van de werkwoorden? Ter vergelijking: wij kennen er twee, die we uitdrukken met de voornaamwoorden u en je (oké, in Vlaanderen zijn het er drie en gebruiken we ook ‘ge’, maar dit terzijde). Ga er maar aan zitten, als vertaler of taalleerder.
Eerder verschenen bij VRT Taal op 30 mei 2022
