Elke keer als Gaston Dorren met een nieuw boek komt, ben ik blij. Want dan weet ik dat het weer genieten wordt, dat ik weer heerlijk kan snoepen van taal. En dat betekent zowel van de eigenaardigheden die talen nu eenmaal hebben als van Dorrens schrijfstijl. Die is altijd vlot, beeldend en verhalend, of het nu over spelling, taalstrijd, grammatica of woordontleningen gaat. Dit jaar was het weer zover: Babel, het boek over de 20 grootste talen van de wereld, zag het levenslicht.
De ontstaansgeschiedenis van Babel is anders dan die van zijn eerdere boeken Taaltoerisme/Lingua. Dorren heeft Taaltoerisme in het Nederlands geschreven zonder eventuele vertalingen in het achterhoofd. Hij heeft daar zijn tijd voor genomen, want het was een vrijetijdsproject, en hij heeft er zelf een uitgever voor gezocht. Toen dat boek succes had, liet Dorren het zelf naar het Engels vertalen – dat werd dan Lingua – en ging hij op zoek naar een literair agent, en via die weg naar een uitgever in het Verenigd Koninkrijk. Dat was het begin van de veroveringstocht van Lingua. Na een aantal vertalingen en uitbreidingen verscheen er weer een Nederlandstalige versie, een soort ‘Taaltoerisme XL’.
Voor Babel had Dorren een contract ondertekend met zijn uitgever. Daardoor was het geen vrijetijdsproject-op-hoop-van-zegen meer, maar een opdracht met een deadline. Bovendien heeft Dorren zelf eerst de Engelstalige versie geschreven. Die is dan ook eerder verschenen, een half jaar geleden al. Toen ik vernam dat er ook een Nederlandstalige Babel zou komen, heb ik de Engelstalige aan mij voorbij laten gaan. Zoals gezegd: ik geniet minstens even veel van Dorrens heldere schrijfstijl als van de onderwerpen die hij behandelt. Ik hoopte vooral dat die stijl niet geleden zou hebben onder de druk van dat contract.
Mijn geduld werd dus wat op de proef gesteld, maar het was het wel waard. Als Taaltoerisme en Lingua al parels waren, dan is Babel een fijngeslepen diamant. Als vanouds kiest Dorren per taal een bepaald aspect uit dat hij verder uitdiept. In Babel gaat het niet zo zeer over grammaticale of lexicale eigenaardigheidjes van de specifieke talen, maar pakt de auteur het groter èn grootser aan. Bij elke taal staat een vraag centraal rond het verschijnsel taal in het algemeen. Aan de hand van de structuur, de geschiedenis, de schrijfwijze of zijn eigen ervaring met de taal in kwestie maakt Dorren duidelijk hoe talen kunnen werken, op welke manier ze onderling verschillen en toch kunnen samenhangen, welk effect cultuur en politiek kunnen hebben en nog veel meer. Wie toch graag wat feiten en cijfers over de talen zelf wil kennen, wordt ook op zijn wenken bediend. Elk hoofdstuk begint immers met de naam van de taal in de taal zelf en met informatie over aantal sprekers, verwantschappen, het schrift, de grammatica, de klanken, leenwoorden en uitleenwoorden en nog wat weetjes.
Dorren heeft zich duidelijk grondig ingelezen en heeft gepraat met taalwetenschappers, waardoor hij dieper op de verschillende thema’s ingaat dan in zijn vorige boeken. Zo legt hij bijvoorbeeld uit hoe het komt dat het Duits op wereldniveau als een van de meest bizarre talen wordt ervaren, hoe moeilijk het is een taal te leren die totaal niet lijkt op je eigen moedertaal (Vietnamees), hoe het mogelijk is dat één taal als twee verschillende talen wordt gepercipieerd (Hindi-Urdu), hoe het komt dat de ene middelgrote taal via kolonisatie uitgroeit tot een wereldtaal (Portugees) en de andere (Nederlands) niet. Hierbij schuwt hij taalkundig jargon niet, maar hij legt alle termen netjes uit en hanteert verder de verhalende stijl die we van hem gewoon zijn. Daardoor is Babel heel toegankelijk en aangenaam leesbaar voor iedereen die ook maar een flintertje interesse heeft voor talen, taalstructuren en cultuur.
Het leukste aan Babel voor mij is dat het over talen uit elk continent van de wereld gaat. Op die manier leer ik niet alleen die talen kennen, maar ook de manier waarop mensen met elkaar communiceren, de manier waarop ze onderlinge relaties zien, de machtsverhoudingen tussen mensen, culturen en talen enz. Zo leer je al snel dat wat wij als normaal beschouwen in andere talen en culturen lang niet overal voorkomt en dat sommige verschijnselen zelfs vrij zeldzaam zijn. Zo zijn er talen zonder lidwoorden, maar met verschillende voornaamwoorden afhankelijk van leeftijd, geslacht en maatschappelijke positie. Dat geeft heel veel informatie over de cultuur van de regio waar de taal in kwestie wordt gesproken.
Babel is een aanrader voor iedereen die interesse heeft in de talen en culturen van de wereld. Je kunt het boek in één ruk uitlezen of hoofdstuk voor hoofdstuk, lineair of willekeurig. Wil je een onbekend aspect ontdekken van een bekende taal, zoals het Engels? Prima, dan begin je met het laatste hoofdstuk. Wil je wat meer weten over een exotische taal, een taal waarvan je niet meer weet dan dat ze bestaat en vaak in een raar geschrift wordt geschreven? Dan heb je keuze te over: Punjabi, Vietnam, Chinees, Arabisch, Japans, … De diamant Babel heeft dat allemaal en nog veel meer te bieden.
Babel – Gaston Dorren
Uitgeverij Athenaeum
Paperback (376 pag.): ISBN: 9789025309183
E-book: 9789025309190
