Taal is een onderwerp waar zowat iedereen wel iets over te zeggen heeft. Want iedereen spreekt op zijn minst één taal, heeft op school leren lezen en schrijven, en heeft ooit te horen gekregen wat goed en fout Nederlands is.
Maar er zijn ook mensen die gefascineerd zijn door taal. Zij studeren taal, maken er hun vak van, spelen met taal, onderzoeken taal en verliezen hun verwondering voor taal nooit. Zulke mensen zijn mijn taalvertellers. Het zijn stuk voor stuk mensen die ik respecteer en stiekem bewonder om wat ze over taal en alles daarrond weten en wat ze ermee doen. Zo iemand is Els Peleman.
Els Peleman
Els Peleman is zelfstandig vertaalster Frans en Duits naar het Nederlands met als specialisatie technische teksten. Daarnaast doet ze heel veel websitevertalingen en algemenere vertalingen. Naast het vertaalwerk begeleidt ze ook jonge startende vertalers en vertelt ze in een blog wat er allemaal bij vertalen komt kijken. Zo geeft ze antwoorden op vragen als: Wat kan een vertaler wat Google Translate niet kan? Hoe zit het met Indesign-bestanden? Hoe zit het eigenlijk met ISO-certificeringen binnen de vertaalsector?
1. Wat fascineert je zo aan het verschijnsel taal?
Taal is voor mij iets fascinerends, omdat het van mijn job elke dag opnieuw een uitdaging maakt. Zo worden taalkwesties die tijdens mijn opleiding ‘fout’ waren, ondertussen soms al als correct beschouwd of gebeurt dat misschien wel in de toekomst. Een voorbeeldje hiervan is ‘ik ben (ervan) overtuigd dat’. Als student heb ik nog geleerd dat ‘ik ben overtuigd dat’ fout was, maar intussen blijkt het wel aanvaard.
Waar de ene taal zo’n mooie woorden voor heeft, is het in een andere taal één grote leegte waar ik een oplossing voor moet zien te vinden.
Je vraagt je op de duur af bijvoorbeeld af waarom het Duitse Seerosenteich een vijver met waterlelies is, terwijl een lelie toch maar gewoon Lilie is in datzelfde Duits. En hoe komt het dat wat wij in het Nederlands tegels noemen in je Windows Verkenner, in het Duits ‘Kacheln’ heet?
2. Waarom heb je ooit voor een taalstudie of taalberoep gekozen?
Al van kindsbeen af was ik gek op boeken. Ik wist dus ook al vrij snel wat ik wilde doen als ik groot was: boeken vertalen, want dan kon ik de hele dag lezen. Maar dat draaide een beetje anders uit.
3. Hoe zag het begin van je taalcarrière eruit?
Nadat ik in 2001 afstudeerde als licentiaat vertaler Frans-Duits aan de Mercator Hogeschool Gent, zoals dat toen zo mooi heette, ging ik aan de slag als inhouse vertaalster: eerst bij Securitas en later in de automobielsector. In 2005 zette ik mijn eerste stapjes als freelance vertaler in bijberoep. In 2012 groeide het werk mij zodanig boven het hoofd, dat ik besloot– ondanks het feit dat de crisis nog steeds nazinderde – de grote sprong te wagen en de financiële zekerheid van een vaste baan vaarwel te zeggen. En daar heb ik nog geen minuut spijt van gehad. Ik geniet echt met volle teugen van het zelfstandigenbestaan en ondernemerschap, maar in de eerste plaats van mijn werk als vertaalster. Ik moet echt de eerste dag nog meemaken dat ik met tegenzin aan het werk ga. Dat was toen ik nog in vast dienstverband werkte wel anders…
4. Heb je een voorbeeld, iemand die je op taalvlak inspireert of geïnspireerd heeft?
Een concreet voorbeeld van iemand die mij geïnspireerd heeft om in deze sector te gaan werken heb ik eigenlijk niet echt, maar ik heb grote bewondering voor literaire vertalers die mij toelaten een nieuwe wereld te ontdekken. Het toeval wil dat onlangs een van hen, Hans Boland, geïnterviewd werd op de Nederlandse televisie in De Wereld Draait Door (zie hieronder).
Hij verwoordde precies en met net zoveel passie als hoe ik het aanvoel wat professioneel vertalen is: je vertaalt niet wat er staat, maar wat er bedoeld wordt.
5. Met welke fijne, interessante taalzaken ben je nu bezig?
Vorige maand (17 maart 2017) was ik weer van de partij op de jobinfobeurs van de KU Leuven op de Campus Sint-Andries. Naar aanleiding van een vraag die ik daar van een studente gekregen heb, heb ik zonet een blog gepost rond werkgelegenheid als zelfstandig vertaler, bekeken vanuit mijn eigen ervaring bij gebrek aan echt materiaal.
6. Via je blog bied je een inkijk in je professionele leven als vertaler. Via Facebook en Twitter geef je regelmatig taal- en andere tips. Doe je nog andere taalprojectjes, of heb je nog plannen in die richting?
Mijn tweewekelijkse blog Vertalersavonturen is eigenlijk mijn grootste project dit jaar. Hiermee probeer ik ondernemers die totaal geen voeling hebben met de vertaalwereld te sensibiliseren rond wat er allemaal bij vertalingen komt kijken. Veel mensen denken immers echt dat je gewoon maar woordjes vertaalt met het woordenboek – of erger nog met Google Translate – naast je. Momenteel is mijn blog een enorm succes onder collega-vertalers maar mijn echte doelpubliek – de ondernemers – lezen hem voorlopig nog maar mondjesmaat. Daarom schrijf ik daarnaast ook nieuwsbrieven met dezelfde insteek die ik ook laat vertalen naar mijn werktalen, het Frans en het Duits.
7. Welk dialect, welke taalvariant, taalregister vind jij het mooist/interessantst? Is daar een speciale reden voor?
Wat ik heel boeiend vind, zijn regionale taalverschillen: wat voor mij, geboren in Oost-Vlaanderen maar nu woonachtig in de Kempen en gehuwd met een Nederlander, normaal klinkt, is voor anderen misschien wel heel vreemd. Neem bijv. de uitdrukking papier is verduldig. Voor mij is daar niets mis mee, maar veel collega’s noemen dit verouderd en de Dikke Van Dale geeft hen gelijk. Of het woord congé dat bij mijn Hollandse schoonouders alleen bekend is in de betekenis van ontslag krijgen, een betekenis die in Vlaanderen slechts heel beperkt gekend is.
8. Wat zou jij nog graag onderzocht willen zien?
Wat ik nog graag onderzocht zou willen zien, is het effect van slechte vertalingen op de omzetcijfers van bedrijven.
De RTBF heeft hier in het verleden een kleine studie naar gedaan, maar dat was heel beperkt. Ik ben ervan overtuigd dat dat effect zwaar onderschat wordt, dat lezers van publicaties – online of op papier – afhaken bij slechte teksten. Het zou voor ondernemers zeer interessant om bij wijze van proef eens te zien hoe groot die impact van slechte teksten is op hun cijfers.
9. Heb je een favoriet filmpje of boek over taal dat je aan iedereen zou aanraden?
Een interessant boek is ongetwijfeld Taal is business, al vind ik de titel wel misleidend. Ik had verwacht – eindelijk – een boek in handen te hebben over het belang van (juiste) taal voor de zakenwereld. Een boek dat ik aan mijn (potentiële) klanten cadeau kon doen, maar het is veeleer bedoeld om de jonge generatie te overtuigen van de werkgelegenheidsopportuniteiten na een taalstudie. Ik zal niet ontkennen dat dit ook een interessant thema is. Integendeel zelfs: hoe meer studenten in talenrichtingen kiezen voor een job zoals de mijne, hoe beter want er is in bepaalde vakgebieden echt een tekort aan professionele zelfstandige vertalers.
Een heel mooi YouTube-filmpje is het lied van Magriet Hermans en Robert Long “Een heel verschil”. Waarom? Omdat dat perfect aansluit op waar ik dagelijks mee geconfronteerd word: moet ik nu mobilhome of camper schrijven of is het misschien toch een stacaravan?
Daarnaast staat sinds kort ook het fragment in De Wereld Draait Door (vanaf 19′) met Hans Boland, de vertaler van Tolstoj, hoog in mijn favorietenlijstje. Eigenlijk zou iedereen die niets met vertalen te maken heeft, even dit fragment moeten bekijken, want alleen zo zouden buitenstaanders inzien dat vertalen, en dan bedoel ik echt goed vertalen, een vak apart is.
10. Heb je nog een taalverhaal dat je graag met de wereld wil delen?
Een heel leuke anekdote gaat eigenlijk over wat ik hierboven al aankaart over de verschillen in taal: de ene taal is rijker dan de andere. Een goede vertaler gebruikt de rijkdom van zijn taal. Hans Boland gebruikte in het interview met Matthijs van Nieuwkerk het voorbeeld van slaap hebben. In het Russisch bestaat er geen equivalent voor het is bedtijd, zoals hij het vertaalde. Naar aanleiding van dat onderwerp vertelde een collega-vertaalster mij een omgekeerd verhaal: in het Servisch en het Kroatisch heet ‘poëzie schrijven’: prep(j)evati wat je letterlijk zou moeten vertalen als ‘herschrijven met melodie’, wat is afgeleid van op(j)evati: ode aan iemand schrijven.
Meer weten over hoe het leven van een vertaler eruit ziet? Lees dan Els’ blog. Meer informatie over EP vertalingen, de talen, projecten en klanten van Els vind je op haar website. Je kunt haar ook volgen op Facebook en Twitter.
