Over dialect, dialectwoorden en hun verhaal
Het dialectwoord blaffetuur is in vrijwel heel Vlaanderen bekend. In Rijkevorsel werd het in 2015 zelfs verkozen tot tweede mooiste dialectwoord van het dorp. De krant verklaarde blaffetuur als rolluik. Dat viel me meteen op, want volgens de dialectwoordenboeken is een blaffetuur een vensterluik of een blinde. Heeft het woord dan twee betekenissen,…
Rijkevorsel verkoos blaffeturen in 2015 tot tweede mooiste woord in het eigen dialect. Ik ken het woord zelf via mijn grootmoeder, die ‘de blaffeturen’ dicht deed. Bij haar waren dat rolluiken. Hoewel ik het dus passief ken, heb ik het mijn ouders nooit horen gebruiken. Rolluiken hadden wij niet, en de…
Betekenis Kruiwagen Dialectwoord uit de streek Het uiterste oosten van Belgisch-Limburg en het midden en zuiden van Nederlands-Limburg. Vormvarianten Schurkar: sjörkar, sjörchkar, sjörchskar, sjörreskar, sjörskar, sjörgerskar, sjörgelkar Schubkar: sjoepkar, sjöpkar, sjopkar Het woord schubkar ([sjoepkar]) zoals het wordt uitgesproken in het dialect van Eijgelshoven Kaart Herkomst Schubkar Zowel schubkar als…
Betekenis Lucifer Dialectwoord uit de streek Uiterste oosten van de Belgische provincie Limburg (Maasstreek), midden en zuiden van de Nederlandse provincie Limburg. Vormvarianten Zwegel Kaart Herkomst Zwegelke is een vormvariant van zwaveltje, met v/g-wisseling. In de omgekeerde richting vinden we dat soort wisseling in woorden als brulocht/bruiloft…
Betekenis Schommel Dialectwoord uit de streek Bijs en samenstellingen met -bijs zijn in de provincie Oost-Vlaanderen de gebruikelijke dialectbenamingen voor de schommel. Biezabijs komt heel verspreid voor, onder meer in Gent. Vormvarianten Bijze, biezebijze Kaart Herkomst Het woord bijs heeft meerdere betekenissen in deze regio: schommel, kudde dieren en regenbui.…
Betekenis Vlinder Dialectwoord uit de streek Midden en noorden van de provincie Antwerpen: Antwerpse Kempen. Kaart Vormvarianten Vlikketeer, flikkelantier, flikkerantier, flikkerenteer, vliegelantier, flippeteer. Herkomst Het woord gaat terug tot het Middelnederlandse viveltere, uit het Germaanse *fifaldron (fladderen). Het eerste deel flik is ook verwant met het Middelnederlandse vlieke ‘veren, slagpennen…
Betekenis Kus Dialectwoord uit de streek Midden en oosten van de Belgische provincie Limburg, zuidoosten van de provincie Noord-Brabant. Kaart Vormvarianten puun, peun Herkomst Net zoals zoen is poen een klankexpressief woord. Als je een p en een oe, uu of eu vormt, hebben je lippen dezelfde positie als wanneer je iemand zoent.
Betekenis Meikever Dialectwoord uit de streek Midden en oosten van Vlaams-Brabant, provincies Antwerpen en Noord-Brabant. Kaart Vormvarianten Meuleneer, meuldeneer Herkomst Mulder is het woord voor molenaar. De meikever wordt in een vrij grote regio ook molenaar genoemd, omdat de fijne witte haartjes op de vleugels van de meikever doen denken…
Betekenis (Vlaamse) gaai Dialectwoord uit de streek Midden en westen van de provincie Noord-Brabant, noorden van de provincie Antwerpen (Noorderkempen). Kaart Vormvarianten hannekbroek, hannekaat, broekhannek(e) Herkomst Het eerste lid, hanne, is een roepnaam afgeleid van de voornaam Johannes. Hanne is een naam die wel vaker voorkomt in vogelnamen. Zo vermeldt…
In december 2014 onderzocht ik via een enquête op twitter en facebook hoe diverse citrusvruchten in het Nederlands worden genoemd. Er werd expliciet gevraagd geen dialectwoorden te geven. Bovenstaande kaart geeft de verdeling weer van de benamingen ‘sinaasappel’ en ‘appelsien’ voor de sinaasappel.
