Sterrenouder
Vorige week schreef Ann De Craemer in haar wekelijkse column #WoordVanDeWeek over sterrenouder, een ouder die een kind heeft verloren. Een gloednieuw woord, ontstaan uit de zoektocht van Selahattin Koçak naar een naam voor zijn eigen situatie. Toen zijn zes maanden oude zoontje anderhalf jaar geleden plots stierf, ontdekte Selahattin dat er in geen enkele van de talen die hij kent – Nederlands, Frans, Engels, Turks – een woord bestond dat zei wat hij vanaf dat moment was: de ouder van een gestorven kind. Hij nam contact op met Ann De Craemer, die hem hiervoor doorverwees naar Van Dale-hoofdredacteur Ruud Hendrickx. En zo zal ‘sterrenouder’ – naar analogie van het al bestaande ‘sterrenkind’ – in Van Dale worden opgenomen. Niet om alle ouders die een kindje moeten missen vanaf nu verplicht zo te noemen – niet al die mensen hebben immers diezelfde behoefte. Maar het woord is er, en dus de erkenning en de mogelijkheid om met één naam te zeggen wat er aan de hand is en wie je nu bent ook.
Universeel
Gevoelens zijn universeel, en de drang om die erkend te zien in een woord blijkbaar ook. Want toeval of niet, gisteren las ik in het boek ‘Word by Word’ van Kory Stamper het volgende: ‘It becomes startingly clear when you begin answering letters from people that the way peoply use language is personal. The indignant looking for justice or justification in “misogyny” or “misandry”; the incarcerated asking us to explain the difference between “misdemeanor” and “felony”; the parents who have lost a child and write hoping that we know of a simple word, like “widow” or “orphan”, that is a placeholder for their pain, some word that will spare them the inevitable and exhausting explanation of their loss to a stranger. We don’t just want our words to have meaning, we want them to mean something, and the difference is palpable.” (Als je brieven beantwoordt van mensen wordt snel heel duidelijk dat mensen taal op een heel persoonlijke manier gebruiken. De verontwaardigde eis om rechtvaardigheid of rechtvaardiging in “misogynie” of “misandrie”; de gekluisterde vraag om het verschil tussen “misdrijf” en “misdaad” uit te leggen; de ouders die een kind hebben verloren en ons schrijven in de hoop dat we een eenvoudig woord kennen, zoals “weduwe” of “wees”, dat hun pijn vertegenwoordigt, een woord waardoor ze de onvermijdelijke en uitputtende uitleg over hun verlies aan een vreemde kunnen vermijden.) (eigen vertaling)
Kory Stamper is lexicografe bij het Amerikaanse woordenboek Merriam-Webster, en bovenstaand fragment komt uit het hoofdstuk over hoe ze corresponderen met hun lezers. Het is een opvallend toeval dat ze van alle mogelijke voorbeelden die ze kan geven de ouders van gestorven kinderen aanhaalt en hun nood aan een woord om hun situatie te benoemen. In haar beschrijving maakt ze ook duidelijk dat ze die drang heel goed begrijpt. Alleen zal er in het woordenboek Merriam-Webster enkel een woord komen als er duidelijk bewijs is dat het al bestaat en gangbaar genoeg is.
De belangrijke rol van een woord
Deze twee verhalen – de sterrenouder en het voorbeeld van Kory Stamper – maken duidelijk dat de rol van taal ontzaglijk veel groter is en breder gaat dan puur communiceren. Taal, en zeker woorden, is emotie, identiteit en houdt erkenning in. Je ziet dat ook in de soms heftige emoties die wel eens ontstaan bij ‘woord van het jaar’-verkiezingen. De trots dat een bepaald woord in de top 10 staat, of net de verontwaardiging ervoor. Zelfs ik heb al enkele keren de vraag gekregen of ik er niet voor kan zorgen dat een zelf uitgevonden woord in het woordenboek terechtkomt.
Zoals Ann De Craemer al schrijft: iets bestaat pas – of wordt erkend in zijn bestaan – als er een naam, een woord voor bestaat. in alle discussies over taal, taalonderwijs, woorden, beschrijvingen, taalverandering en -variatie mogen we die rol niet over het hoofd zien of minimaliseren. Laten we sterrenouder een kans geven, voor al die ouders die hier nood aan hebben. Zonder het op te dringen aan zij die zich er niet in thuis voelen, want zoals Kory Stamper al schreef: taal is erg persoonlijk, en daar moeten we even goed respect voor hebben. Ook dat persoonlijke immers is inherent aan het verschijnsel taal.
