Zo. Bent u nu blij?
Ik heb u aangesproken zoals het hoort. Het is in ieder geval een van de ‘tips voor genderinclusief schrijven’ uit de brochure van de federale overheid voor de eigen ambtenaren heeft samengesteld. Hierin wordt afgeraden om mails en brieven te beginnen met ‘Geachte mevrouw’ en ‘Geachte heer’ of ‘Beste mevrouw’ en ‘Beste heer’. En een van de alternatieven die men voorstelt, is ‘Beste’. Zonder meer.
Nu ben ik niet zo’n fan van dat ‘beste’, zonder meer. Ik ben geen ‘beste niks’. En ik weet uit ervaring – eigen en van collega’s en kennissen – dat veel mensen dat gevoel, die irritatie met mij delen. Het gevoel dat ‘ze’ er snel vanaf willen zijn, ‘ze’ geen moeite willen doen, me niet willen leren kennen, niet eens geïnteresseerd zijn in wie ik ben. Of, zoals een collega het ooit zei: ‘Ik ben geen komma.’
Toch zijn er alternatieven. Echte alternatieven. Meer dan dat, er zijn zelfs goede voorbeelden. Nemen we bijvoorbeeld het weerbericht. Wat zijn de eerste woorden die ons aller Sabine Hagedoorn uitspreekt zodra ze op het scherm verschijnt? ‘Beste kijker’. Enkelvoud. Daar heeft ze al kritiek op gekregen: dat ze niet ‘beste kijkers’ zegt. Een aantal maanden bleek in Iedereen beroemd dat iemand zich ergerde aan dat enkelvoud, want ‘wij zitten met meer mensen samen tv te kijken.’ Sabines argumentatie vond ik heel overtuigend. Zij stelt: ‘Iedereen is een kijker, of je nu alleen in die zetel zit, met het hele gezin of desnoods in een vol café. Ik spreek iedereen persoonlijk aan. Er is immers altijd minstens één kijker.’ Logisch.
Gek genoeg heeft Sabine of haar collega’s volgens mij nog nooit klachten gekregen over het feit dat ze niet ‘beste dames en heren kijkers’ of iets dergelijks zegt. Haar ‘beste kijker’ is volgens mij dus een prima voorbeeld van hoe het wel kan. Ze spreekt de mensen aan op iets waar ze zeker van is, namelijk dat ze tv zitten te kijken en dus een ‘kijker’ zijn.
Een ander voorbeeld. Mededelingen van de NMBS starten tegenwoordig niet met ‘Dames en heren’, maar met ‘Beste reizigers’. Toen dat in de krant verscheen, is daar protest op gekomen. Ik vraag mij af waarom. Iedereen in de trein, zonder uitzondering, van nul tot over de honderd jaar, mens en dier, is zonder twijfel een reiziger. Maar niet iedereen in die trein is een mevrouw of een meneer. Het enige waar de conducteur dus zeker van is, is dat iedereen in de trein een reiziger is. Dan is het helemaal niet zo vreemd dat hij, of zij, die aanduiding ook in de aanspreking gebruikt. En in tegenstelling tot onze weermensen kan die conducteur er vrij zeker van zijn dat er meer dan één reiziger in de trein zit, zichzelf en de treinbestuurder inbegrepen. Het meervoud is hier dus wel degelijk terecht. Ik begrijp niet waarom mensen hierover zo verontwaardigd kunnen zijn. Als ik in de trein zit, ben ik in de eerste plaats een reiziger. Ook een vrouw, maar dat is op dat moment niet van belang.
‘Ja maar,’ werpt u nu tegen, ‘als ik een mail stuur, dan is dat niet naar een kijker. Of naar een reiziger. Wat kan ik dan wel laten volgen op dat ‘beste’ als het niet mevrouw of meneer mag zijn?’ Oh, opties genoeg. Even nadenken: wat hebben alle mensen voor wie de mail bedoeld is gemeenschappelijk? Schrijft u een mail naar uw collega’s? Dan is het simpel: ‘Beste collega’. Bent u een leidinggevende en schrijft u naar uw medewerkers? ‘Beste medewerker’. Een leerkracht kan een mail beginnen met ‘Beste leerling’, een school met ‘Beste ouder’, een gemeentebestuur met ‘Beste inwoner’. Ikzelf start mijn nieuwsbrief met ‘Beste taalliefhebber’. En als u het echt niet weet, bijvoorbeeld omdat uw publiek heel breed is, doe dan zoals Sabine. Nee, ik bedoel niet dat u uw lezers met ‘Beste kijker’ moet aanspreken. Het zijn nu eenmaal geen kijkers. Ik bedoel dat je dat ene kenmerk kunt nemen dat iedereen die de mail ontvangt en opent per definitie gemeenschappelijk heeft: ze lezen. En een mens die leest, is een lezer. ‘Beste lezer’ is een perfecte opener.
Ik weet het: ‘Beste lezer’ klinkt ook afstandelijk. Daar valt volgens mij niet aan te ontkomen als je een heel ruim publiek aanschrijft. Maar het is toch al beter dan ‘beste komma’. En zeg nu zelf: er is toch ook niemand die een ‘mevrouw/meneer’ is?
Vriendelijke groeten,
Komma.
Ah nee.
Miet
Eerder verschenen bij VRT Taal op 6 juli 2022
