Toen ik Jan Lehembre eind 2022 voor het eerst aan de telefoon sprak over de ABN-kernen, had hij het al snel over grammofoonplaten ‘van een Gentse prof’, die hij gebruikte om zijn uitspraak te verbeteren. Die Gentse prof kon maar één persoon zijn: Edgar Blancquaert, de man die in 1934 de Practische Uitspraakleer van de Nederlandsche Taal uitbracht, een boek dat de basis zou worden voor de huidige VRT-uitspraaknorm. Op dat moment leerde ik dat er behalve dat boek dus ook platen waren. Bij nader onderzoek bleek dat er in 1938 inderdaad zes platen zijn verschenen, apart te gebruiken met het Tekstboekje of als aanvulling bij de uitspraakgids. Grammofoonplaten uit de jaren dertig, intrigerend genoeg om ernaar op zoek te gaan.
Dat was niet zo eenvoudig. Tekstbronnen, zoals boeken, tijdschriftartikelen en zelfs krantenartikelen zijn vrij makkelijk te vinden in bibliotheekcatalogi of staan zelfs integraal online als ze oud genoeg zijn, maar dat geldt niet voor audiomateriaal. De sporadische grammofoonplaten die in een universiteitsbibliotheek worden bewaard, zijn bijna allemaal muziekopnames.
Ook Hetarchief.be, de website van Meemoo waarop je kunt grasduinen in gedigitaliseerd audio- en beeldmateriaal uit diverse culturele, media- en overheidsarchieven, bevat tot nader order weinig gedigitaliseerde grammofoonplaten met gesproken materiaal. Ook hier: geen Blancquaert.
Heel even overwoog ik de handdoek in de ring te gooien, tot ik er eens naar vroeg bij enkele emeriti-taalwetenschappers. Prof. Jacques Van Keymeulen heeft me gered: hij wist me te vertellen dat hij de platen in zijn bezit had gehad en aan de universiteitsbibliotheek van Gent had geschonken om te laten digitaliseren – door Meemoo. Lang verhaal kort: de platen heb ik nog steeds niet gezien, maar dankzij Jacques Van Keymeulen en een medewerkster van de universiteitsbibliotheek van Gent ben ik nu in het bezit van een aantal geluidsfragmenten uit die platen.
Ik laat je graag meegenieten van een kleine selectie.
- De inleiding bij de oefenzinnen voor de consonanten
- De uitspraak van de sch
- ‘Beschaafde uitspraak’ volgens Blancquaert
