Ik ben gejost, ik ben gesjareld. Beide uitdrukkingen betekenen hetzelfde, namelijk ‘ik ben bedot, bedrogen’. Maar wie zijn de originele Jos en Charel van wie de naam nu gelijk staat met ‘bedriegen’? En waarom? Op die vraag gaf prof. em. Magda Devos een antwoord tijdens het Radio 1-programma ‘De wereld van Sofie’ van 24-10-2018 hier.
Jos, Charel en Piet
‘Gesjost met je voornaam’. Dat was de titel van de uitzending van De wereld van Sofie op 24 oktober 2018 die gewijd was aan namen die het je soms onvermoed lastig kunnen maken tijdens je leven. Een heel boeiende uitzending, maar na verloop van tijd begon presentatrice zich hardop af te vragen wie die Jos en Charel uit de uitdrukkingen dan zijn, of waren. Na enkele oproepen vond ze iemand die kon vertellen waar beide uitdrukkingen vandaan komen: naamkundige Magda Devos.
Kort samengevat: zij wist te vertellen dat Jos en Charel geen mannen zijn, maar gangbare koosnaampjes voor het mannelijk lid. Dat lichaamsdeel krijgt wel meer mannelijke voornamen toebedeeld, zoals Piet. En dus ook Jos en Charel. De uitdrukkingen gejost/gesjareld zijn voor bedrogen zijn is dus verwant met gekloot zijn: ongeveer dezelfde betekenis en in dezelfde lichamelijke (taboe)sfeer. Gejost zijn is al langer gebruikelijk in de Antwerpse regio, maar is de laatste jaren aan een opvallende opmars bezig in heel Vlaanderen. Beide uitdrukkingen zijn intussen gewone Belgisch-Nederlandse spreektaal.
Taboewoorden, Amerikaans-Engels en de herkomst van Magda
Magda Devos had het ook nog over de vele synoniemen en taboewoorden voor dat specifieke lichaamsdeel, over de verwantschap met een gelijkaardige Amerikaans-Engelse uitdrukking en over de herkomst van haar eigen voornaam. Je kunt de hele bijdrage hier beluisteren.
