Dertig. Met zoveel ‘opzienbarende ontdekkingen’ over taal laten Sterre Leufkens en Marten van der Meulen ons kennismaken. Het doel? Laten zien dat taalwetenschap veel meer en vooral anders is dan wat gerommel aan de spelling en voorschrijven hoe taal hoort te zijn. Taal is spannend, taal is boeiend en taal is leuk, daar komt het ongeveer op neer. Maar zijn die ontdekkingen dan echt zo opzienbarend, of is het gewoon een klikaasje dat de lading niet dekt?
Brede waaier
Het boekje laat in ieder geval heel veel onderwerpen de revue passeren. Taalverwerving in de moederschoot, gebarentaal, de invloed van taal op geurgewaarwording, jongerentaal op sociale media, dt-fouten, dialecten, prototypische woorden, grammatica, straattaal, de auteur van het Wilhelmus, het komt allemaal aan bod. En niet alleen dat. Elk stukje is heerlijk vlot geschreven, waardoor al die brokjes taalwetenschap ook heel toegankelijk zijn voor iedereen met ook maar een snippertje interesse. Dat op zich is al een prestatie, want het gaat meestal over behoorlijk complexe materie. Bovendien blijft geen enkel verhaal te oppervlakkig, zodat het interessant blijft.
Pijltjes
Ik vond het heel fijn om via dit boekje kennis te maken met nieuw onderzoek – want vrijwel alle stukjes zijn gebaseerd op recente wetenschappelijke artikels. En hoe goed je ook probeert, je kunt niet alles even intensief opvolgen. Ik heb er echt wel een en ander van opgestoken. En daarom was het kaderstukje bij ontdekking 25 ‘Uit het oog, uit het hoofd’, over dialect en taalrealiteit, zo’n aangename verrassing. Het stukje gaat over perceptuele dialectologie ofwel folk linguistics en beschrijft onderzoek naar hoe taalgebruikers zelf dialecten onderling van elkaar afgrenzen. Tijdens het lezen dacht ik al ‘Hee, maar zo nieuw is dat toch niet? Weijnen heeft dat al in 1944 geprobeerd met zijn pijltjesmethode. Weten de onderzoekers van tegenwoordig dat dan niet? ()’ Maar ik had ze onderschat, want in het kaderstuk wordt Weijnen heel netjes genoemd als echte vader van de perceptuele dialectologie (blz. 87). Hoewel zijn methode vreemd genoeg niet eens veel navolging kende.
Uit ‘Opzienbarende ontdekkingen over taal’, blz. 87
Milfje Meulskens
Sterre Leufkens en Marten van der Meulen bloggen al enkele jaren over taal en taalwetenschap. Hun blog is ontstaan uit een vorm van frustratie om de algemene berichtgeving rond taal. Zelf omschrijven ze het in hun inleiding als volgt: ‘Het viel ons op dat mensen allerlei grote en vaak negatieve uitspraken deden (‘Jongeren kunnen niet spellen!’, ‘Onze taal verloedert!’, ‘Ik ben de baas van taal’), zonder dat ze die uitspraken onderbouwden. Als ze dat wel hadden gedaan, bijvoorbeeld door wetenschappelijk onderzoek aan te halen, dan zouden ze er al snel achter komen dat die beweringen niet klopten.’ Daarom besloten ze dat zij, taalwetenschappers, het Nederlandse publiek beter bekend wilden maken met wat de taalwetenschap echt ontdekt heeft. En dat was het begin van De Taalpassie van Milfje. ‘Milfje’ staat hier voor Milfje Meulskens, het gedeelde pseudoniem van het duo dat ook als auteursnaam op het boekje prijkt. Milfje hanteerde vanaf het begin een heel eigen, lichtvoetige, vrolijke stijl geschreven die meteen de aandacht trok. Die stijl vinden we ook terug in ‘Opzienbarende ontdekkingen’. De twee Milfjes zijn nog steeds gek van taal en stralen dat enthousiasme nog steeds met volle overtuiging uit. Maar je merkt wel dat ze in dit boekje niet zo voluit gaan als op de eigen blog. De onderwerpen zijn beter afgebakend, ze worden wat verder uitgediept en de uitdagende houding die Milfje soms in haar blog aanneemt, heeft het boek niet gehaald. Dus: geen anglicisme van het jaar, geen ‘hoera, we maken zelf ook taalfouten en dat is niet erg’, maar wel bijvoorbeeld een uitleg hoe het komt dat we allemaal dt-fouten maken, ook als we de regels helemaal in de vingers hebben. Milfje is volwassen geworden. Of het komt omdat een boek bij Van Dale nu eenmaal aan andere regels is onderworpen dan een eigen blog met een rebelse insteek.
‘Opzienbarende ontdekkingen over taal’ is een aanrader voor iedereen die graag meer wil weten over het verschijnsel taal in al zijn facetten. Voor de student die zich afvraagt wat hij zich bij taalwetenschap moet voorstellen, voor de leek die taal interessant vindt, voor de taalprofessional die graag wil weten waar de taalwetenschappers tegenwoordig mee bezig zijn en voor taalwetenschappers die graag eens komen neuzen bij hun collega’s. Ik hoop in ieder geval dat dit het eerste deel is van een lange reeks. Want, zoals ze zelf zeggen, er zijn nog heel wat opzienbarende ontdekkingen die het boek nèt niet gehaald hebben.
ISBN 978 94 6077 328 0 (boek) / ISBN 978 94 6077 329 7 (e-book)
Milfje Meulskens: Opzienbarende ontdekkingen over taal. 2017. Utrecht, Van Dale Uitgevers
Toegevoegd op 28 maart 2017: Beide auteurs zaten op 18 maart in het Nederlandse radioprogramma De Taalstaat om meer te vertellen over hun boek: http://www.nporadio1.nl/de-taalstaat/onderwerpen/400371-opzienbarende-ontdekkingen-over-taal-sterre-leufkens-en-marten-van-der-meulen
