Taal is een onderwerp waar zowat iedereen wel iets over te zeggen heeft. Want iedereen spreekt op zijn minst één taal, heeft op school leren lezen en schrijven, en heeft ooit te horen gekregen wat goed en fout Nederlands is.
Maar er zijn ook mensen die oprecht gefascineerd zijn door taal. Zij studeren taal, maken er hun vak van, spelen met taal, onderzoeken taal en verliezen hun verwondering voor taal nooit. Zulke mensen zijn mijn taalvertellers. Het zijn stuk voor stuk mensen die ik respecteer en zelfs stiekem bewonder om wat ze over taal en alles daarrond weten en wat ze er zoal mee doen. En zo iemand is Herman Boel.
Herman Boel
Herman Boel is zelfstandig vertaler en auteur van drie bestsellers: 444 blunders die de wereld (bijna) hebben veranderd, 555 feiten waar je helemaal niets aan hebt en 666 leugens die iedereen gelooft. Hij vertaalt technische, marketing- en bedrijfsdocumenten in het Nederlands uit het Engels, Frans, Spaans en Duits. In 2015 publiceerde Herman ook zijn eerste e-boekje (17 blz.) Vertaalgids voor bedrijven, te downloaden op de website van Alta Verba.
Wat fascineert je zo aan het verschijnsel taal?
Wie taal zegt, zegt cultuur, zegt identiteit, zegt gevoel. Bovendien hoeft taal niet altijd met woorden te worden uitgedrukt: denk maar aan lichaamstaal, gebarentaal, codetaal. Zelfs wiskunde is een taal.
Taal vertelt niet alleen wie we zijn, taal bindt ons ook. Meertalig zijn is dan ook een uniek talent, want dat stelt ons in staat in de voeten te treden van de andere, de andere te begrijpen, maar ook gevoelens uit te drukken die in de eigen taal moeilijker liggen.
Waarom heb je ooit voor een taalkundige studierichting gekozen?
Hier is een leuke anekdote aan verbonden. Dat ik talen ging studeren, dat stond sowieso vast, ook al was het tegen de zin van m’n moeder. Zij had me liever econoom zien worden. Maar welke twee talen? In mijn tijd was de keuze beperkt: Engels, Frans, Duits en Spaans. Engels, dat was een zekerheid, maar dan?
In die tijd (en ook nu nog) had ik een speciale hobby: DX’en, ofwel het proberen ontvangen en luisteren naar verafgelegen radiozenders op de midden- en kortegolf. Op een bepaald deel van die kortegolf kon je luisteren naar een hoop Zuid- en Midden-Amerikaanse zenders, maar dat was op de Braziliaanse na allemaal in het Spaans, natuurlijk. Ik wilde kunnen begrijpen wat ze er allemaal vertelden, dus was de keuze eenvoudig: ik zou Spaans studeren. Dat het ook nog eens een wereldtaal is die ook in Europa wordt gesproken, was handig meegenomen.
Hoe zag het begin van je taalcarrière eruit?
Mijn allereerste job was medewerker in de nieuwsredactie van VTM. Omdat ik de diverse journalisten hielp, werd ik al snel geconfronteerd met de manier waarop reportages werden gemonteerd. Vooral interessant waren die uit het buitenland. Af en toe werd een beroep gedaan op m’n kennis van het Spaans om een journalist te helpen die een stukje uit het Spaans moest omvormen tot een item dat op het nieuws kon worden getoond.
Nadien stortte ik me 15 jaar als projectmanager in diverse Belgische vertaalbureaus om me uiteindelijk vijf jaar geleden als zelfstandig vertaler te vestigen.
Taal vertelt niet alleen wie we zijn, taal bindt ons ook. Meertalig zijn is dan ook een uniek talent, want dat stelt ons in staat in de voeten te treden van de andere, de andere te begrijpen, maar ook gevoelens uit te drukken die in de eigen taal moeilijker liggen.
Heb je een voorbeeld, iemand die je op taalvlak inspireert of geïnspireerd heeft?
Ik ben absoluut begeesterd door de prachtige stem en het taalgebruik van wijlen Richard Burton. Het is een waar genoegen om er te mogen naar luisteren.
Wat het Nederlandse taalgebied betreft, is het zalig om te luisteren naar het o zo mooie Nederlands van Roos Van Acker.
Met welke fijne, interessante taalzaken ben je nu bezig?
Het allerspannendste is ongetwijfeld de prille maar hele nauwe samenwerking met de Franstalige vertaalster Laura-Pascale Fontaine de Ghélin. Hoewel we elk ons bedrijf hebben, stellen we ons voortaan naar buiten voor als één bedrijf: een duo vertalers die samen vertalingen van hoge kwaliteit bieden in het Nederlands en het Frans.
We zullen samen op beurzen aanwezig zijn, maken een gezamenlijke website en plannen nog heel wat andere boeiende taaldingen. En we doen dat net op een andere, maar verfrissende en transparante manier die klanten zonder enige twijfel zullen appreciëren.
Het is bovendien – zonder een politiek statement te willen verkondigen – een heel mooi communautair voorbeeld van wat allemaal mogelijk is tussen gedreven mensen met een gezamenlijke passie, die ook dezelfde meningen en overtuiging delen.
De taal- en spraaktechnologie staan niet stil. Machinevertalingen, automatische schrijfhulp en spraaksoftware worden steeds meer gebruikt. Moeten de vertalers, tolken, journalisten, copywriters en andere taalprofessionals zich geen zorgen maken dat hun job binnenkort door de computer wordt overgenomen?
Zorgen maken? Absoluut niet. Het valt immers op dat machinevertalingen de laatste paar jaar niet echt zijn verbeterd, hoewel je dat net wel zou verwachten.
Dat wil niet zeggen dat machinevertaling niet nuttig kan zijn, maar dan moet het op een wel heel specifieke manier worden gebruikt. En dat is een andere manier dan wat de vertaalbureaus op dit moment doorgaans doen. Maar die zijn te veel verblind door geldlust om dat in te zien.
Sommige professionele vertalers hebben er wel oog voor; zij maken van software gebruik om hun kwaliteit én productiviteit te verbeteren.
Welk dialect, welke taalvariant, taalregister vind jij het mooist/interessantst? Is daar een speciale reden voor?
Ik heb een boon voor het Limburgs – het valt niet uit te leggen waarom, ik hoor het gewoon heel graag. Bij uitbreiding mag het Zweeds erbij, dat ook op een zangerige manier wordt uitgesproken.
En als we het over het Engels hebben, dan hou ik van het Schots Engels en het Geordie. Even naar Amy MacDonald luisteren volstaat om er pardoes verliefd op te worden.
Wat zou jij nog graag onderzocht willen zien?
Ik zou graag een objectief onderzoek laten uitvoeren naar de mate waarin de luisteraar van de Vlaamse openbare omroep de bijzonder Hollandse klanken van sommige nieuwsverslaggevers in het buitenland verdragen en/of liever een Vlaamstalige horen.
Heb je een favoriet filmpje of boek over taal dat je aan iedereen zou aanraden?
Mijn favoriete taalfilmpje is zonder enige twijfel dat van de Britse verslaggeefster in Irak die een aantal Iraakse strijders interviewt waarbij de ene wel en de andere niet wordt ondertiteld. Hilarisch!
Het boek Voorzetsels van Prisma vind ik schitterend en broodnodig, want voorzetsels zijn net als in vele andere talen behoorlijk moeilijk in het Nederlands.
Daarnaast is een mooi citatenboek altijd goed meegenomen, zoals Het grootste citatenboek van Gerd De Ley met 40.000 citaten. In 2014 mocht ik nog naast die auteur signeren op de boekenbeurs van Antwerpen.
Heb je nog een taalverhaal dat je graag met de wereld wil delen?
Iets wat ik heel jammer vind, is dat leerkrachten Nederlands tegenwoordig op taalkundig vlak geheel wereldvreemd zijn. Zo kwam mijn dochter eerder dit schooljaar thuis met het verhaal dat haar leerkracht Nederlands had verteld dat de voornaamwoorden ge en gij niet mochten worden gebruikt omdat dat dialect was. Waar gaat het met ons onderwijs heen als dergelijke nonsens worden verkondigd?
Als vertaler kon ik het niet nalaten via mijn dochter te reageren. De leerkracht moest eerst een en ander opzoeken (!) en kwam met het zielige antwoord dat die voornaamwoorden alleen voor het opperwezen of in zeer formele uitspraken werden gebruikt. De leerkracht had er geen benul van dat er tegenwoordig zoiets bestaat als taalvariatie en dat het Noord-Nederlands al lang niet meer de enige norm is.
Machinevertaling kan wel nuttig zijn, maar dan moet het op een wel heel specifieke manier worden gebruikt. En dat is een andere manier dan wat de vertaalbureaus op dit moment doorgaans doen. Maar die zijn te veel verblind door geldlust om dat in te zien.
Wil je meer weten over Herman Boel? Bezoek dan zijn website www.herman-laura.be voor zijn professionele activiteiten en lees zijn blog https://taalfluisteraar.be/ over taalweetjes.
