Dit is de tijdelijke archiefpagina van de Taaldatabank van het informele vertalersnetwerk GentVertaalt, zoals die eind december 2023 op de website stond. De website, met inbegrip van de Taaldatabank, ging begin 2024 offline. Het vertalersnetwerk GentVertaalt zelf is een besloten Facebookgroep.
Deze pagina wordt voorlopig niet bijgewerkt. De links in de kolom met Bronnen naar VRT Taal werken niet meer. Ook met andere links zijn er mogelijk problemen.
De databank is alleen op een groot scherm (desktop, laptop) volledig zichtbaar.
OPZOEKEN VIA CTRL-F!
| Geen standaardtaal België |
Standaardtaal België |
Standaardtaal hele taalgebied |
Standaardtaal Nederland |
Geen standaardtaal Nederland |
Opmerkingen | Bronnen |
|---|---|---|---|---|---|---|
|
overschrijving
overboeking |
giro
|
|||||
|
overhalen
overhaald |
overhalen
overgehaald |
Taalunieversum
|
||||
|
uitdeinen
|
uitdijen
|
Dikke Van Dale
Taalunieversum |
||||
|
studies
|
studie
|
Tijdens zijn studie, niet tijdens zijn studies. |
VRT-taal
|
|||
|
het brandt
het heeft gebrand |
er is brand
er woedt brand |
VRT-taal
Dikke Van Dale: label gewestelijk |
||||
|
aanhoren
aanhoord |
aanhoren
aangehoord |
VRT-taal
|
||||
|
overschrijvingsformulier
|
acceptgiro
acceptgirokaart |
|||||
|
regelen
een gunst verlenen |
matsen
|
|||||
|
liegen
|
jokken
|
|||||
|
geluk
|
mazzel
|
|||||
|
gek
|
betoeterd
mesjogge |
|||||
|
frisdrank
|
prik
|
|||||
|
politieagent
|
smeris
|
|||||
|
1000 euro
|
rug
|
Zoals in: “Dat kost vijf ruggen.” | ||||
|
100 000 euro
|
ton
|
Zoals in: “Dat kost vijf ton.” | ||||
|
lange wapper
|
lang mens
|
|||||
|
zwijgen als vermoord
|
zwijgen als het graf
|
|||||
|
geld als slijk verdienen
|
massa’s geld verdienen
poen scheppen |
geld als water verdienen
|
||||
|
zijn verantwoordelijkheid opnemen
|
zijn verantwoordelijkheid nemen
|
|||||
|
de dag van vandaag
|
vandaag de dag
tegenwoordig |
|||||
|
stevig aantrekken
|
sjorren
|
|||||
|
doorwinterd
|
ervaren
doorgewinterd |
Dikke Van Dale
|
||||
|
mossel noch vis
noch mossel noch vis |
vlees noch vis
vis noch vlees geen vis en geen vlees het een noch het ander |
Dikke Van Dale
|
||||
|
brugpensioen
|
vervroegd met pensioen gaan
vervroegde pensionering |
vervroegde uittreding
VUT vutten |
Dikke Van Dale
|
|||
|
ambras (spreektaal)
|
drukte
herrie ruzie ophef poeha |
bonje
|
Dikke Van Dale
|
|||
|
cinematicket
|
|
bioscoopticket
bioscoopkaartje |
|
|||
|
geen kat
|
geen mens
geen hond geen sterveling geen levende ziel niemand |
geen kip
|
Dikke Van Dale
|
|||
|
scheefslaan
|
stelen
pikken |
jatten
gappen gannefen ganneven kabassen |
||||
|
kot
op kot zitten |
studentenkamer
|
op kamers zitten
|
Dikke Van Dale
|
|||
|
gevangenis
cel bak cachot gevang |
bajes
lik nor |
Dikke Van Dale
|
||||
|
pompelmoes
|
grapefruit
|
Een pompelmoes is voor Belgen de zalmoranje vrucht van Citrus ×paradisi, voor Nederlanders de groene vrucht van Citrus maxima. Die laatste zou een Belg wellicht groene pompelmoes of pomelo noemen (hoewel een pomelo de kruising tussen beide is: Citrus maxima × Citrus ×paradisi) |
Dikke Van Dale
Wikipedia: grapefruit Wikipedia: pompelmoes Wikipedia: pomelo |
|||
|
pint
pintje |
glas bier
pils biertje |
|
||||
|
kapoen
|
deugniet
kwajongen rakker bengel vlegel belhamel schelm schavuit schobbejak |
guit
|
Dikke Van Dale
|
|||
|
kraantjeswater
|
leidingwater
kraanwater |
Dikke Van Dale
|
||||
|
praline
|
bonbon
|
Uitzonderlijk staat er zelfs eens een label bij het NL-NL woord: (Nederlands). |
Dikke Van Dale
|
|||
|
in zeven haasten
in drie haasten |
in allerijl
in vliegende haast in aller haast in grote haast ijlings inderhaast met zeven haasten met drie haasten |
Dikke Van Dale
|
||||
|
selder
|
selderij
selderie |
|
Dikke Van Dale
|
|||
|
dienst na verkoop
|
klantenservice
service |
serviceafdeling
|
Dikke Van Dale
|
|||
|
een kat een kat noemen
|
de dingen bij hun naam noemen
het kind bij zijn naam noemen zeggen waar het op staat er geen doekjes om winden iets niet verbloemen |
leenvertaling van Frans appeler un chat un chat |
Dikke Van Dale
VRT-taal |
|||
|
als een hond in een kegelspel
|
ongewenst, ongelegen
|
|||||
|
vzw
|
non-profitorganisatie
|
stichting
|
Cultureel verschil tussen Vlaanderen en Nederland. | |||
|
(niet) gewonnen zijn voor iets
|
(niet) warm lopen voor iets
|
|
||||
|
tekeergaan als een duivel in een wijwatervat
|
als een bezetene tekeergaan
|
|||||
|
ergens geen blijf mee weten
|
niet weten wat men ermee moet (doen)
|
|||||
|
zijn boontjes te week leggen op iemand/iets
|
zijn hoop vestigen op iemand/iets
|
|||||
|
de wagen aan het rollen brengen
|
de zaak aan het rollen brengen
de zaak op gang brengen |
|||||
|
als ik het goed voorheb
|
als ik het goed heb
als ik me niet vergis |
|||||
|
extralegale voordelen
|
voordelen in natura
voordelen bovenop het loon |
|||||
|
het hangt mijn voeten uit
|
het hangt mij de keel uit
|
|||||
|
zijn voet omslaan
|
zijn voet verstuiken
|
|||||
|
met iemands voeten spelen
|
iemand beetnemen
iemand voor de gek houden |
|||||
|
de vierde leeftijd
|
tachtigplussers
|
|||||
|
iets verticaal klasseren
|
iets verwerpen
iets afkeuren niets doen met iets |
|||||
|
beschaamd zijn over iets
|
zich ergens om schamen
zich ergens over schamen zich ergens voor schamen |
|||||
|
zonder verpinken
|
zonder een spier te verrekken
onaangedaan |
|||||
|
fysiotherapeut
|
revalidatiearts
|
|||||
|
contacteren
|
contact opnemen met
|
|||||
|
nood hebben
er is nood aan |
behoefte hebben
er is behoefte aan |
|||||
|
plezant
|
plezierig
|
|||||
|
iemand in de zak steken
iemand in de zak zetten |
iemand bedriegen
iemand misleiden iemand bedotten iemand om de tuin leiden iemand een rad voor ogen draaien |
|||||
|
met de gebroken potten zitten
|
het gelag betalen
met de narigheid zitten |
[Sébastien: met de gebakken peren zitten? in de aap gelogeerd zijn?] | ||||
|
niet veel potten gebroken hebben
|
niet veel gepresteerd hebben
|
|||||
|
betalen met bankkaart
|
pinnen
chippen |
|||||
|
heel erg
enorm zeer |
hartstikke
|
|||||
|
rekeningoverzicht
|
giroafrekening
|
|||||
|
overschrijvingskaart
|
girokaart
|
|||||
|
verlieslatend
|
verliesgevend
|
|||||
|
zuurstof geven aan iets
|
ten goede komen aan iets
goed zijn voor iets |
Dikke Van Dale
|
||||
|
iemand aan de deur zetten
|
iemand ontslaan
iemand de deur wijzen iemand wegsturen iemand de laan uit sturen |
leenvertaling van Frans mettre quelqu’un à la porte |
Dikke Van Dale
|
|||
|
het zal er stuiven
|
het zal er heet aan toe gaan
|
Dikke Van Dale
|
||||
|
een pak (mensen, problemen …)
een pak (eenvoudiger, meer …) |
een hoop (mensen, problemen …)
een stuk (eenvoudiger, meer …) veel |
Dikke Van Dale
|
||||
|
zeker van zijn stuk zijn
|
zeker van zijn zaak zijn
zelfverzekerd zijn vol zelfvertrouwen zijn helemaal niet aarzelen |
Dikke Van Dale
|
||||
|
wetens en willens
|
willens en wetens
|
Uitzonderlijk staat er zelfs eens een label bij de NL-NL term: (Nederlands). |
Dikke Van Dale
|
|||
|
veel inkt doen vloeien
|
veel pennen in beweging brengen
|
leenvertaling van Frans: faire couler beaucoup d’encre |
Dikke Van Dale
|
|||
|
op vinkenslag liggen
op vinkenslag zitten op vinkenslag staan |
popelen
ongeduldig en gespannen zitten wachten |
op het vinkentouw zitten
|
Dikke Van Dale
|
|||
|
terugwedstrijd
|
return
returnwedstrijd |
VRT-taal
|
||||
|
recht voor de vuist
|
recht voor z’n raap
openhartig ongegeneerd onomwonden op de man af |
Dikke Van Dale
|
||||
|
met verstomming geslagen zijn
|
versteld staan
niets weten te zeggen |
met stomheid geslagen zijn
|
Dikke Van Dale
|
|||
|
met verstomming slaan
|
versteld doen staan
|
met stomheid slaan
|
Dikke Van Dale
|
|||
|
op verplaatsing spelen
|
een uitwedstrijd spelen
|
uit spelen
|
Dikke Van Dale
|
|||
|
zo plat als een vijg
|
zo plat als een pannenkoek
|
zo plat als een dubbeltje
|
Dikke Van Dale
|
|||
|
fruitsap
appelsiensap |
sinaasappelsap
vruchtensap |
jus d’orange
|
||||
|
het warm water opnieuw/weer uitvinden
|
het wiel weer uitvinden
|
Dikke Van Dale
|
||||
|
ei zo na
|
op een haar na
bijna ternauwernood op het nippertje |
Dikke Van Dale
|
||||
|
met een ei zitten
|
met een probleem zitten
met iets in zijn maag zitten iets op zijn lever hebben iets op het hart hebben |
Van Dale GWB v. 5.0
|
||||
|
dat ligt op zijn lever
|
dat kan hij niet verkroppen
|
Dikke Van Dale
|
||||
|
klaar zien in iets
|
iets helder inzien
iets doorzien iets doorgronden iets begrijpen iets vatten |
leenvertaling van Frans voir clair |
Dikke Van Dale
|
|||
|
ermee weg zijn
|
het te pakken hebben
het gesnapt hebben het kunnen het onder de knie hebben |
Dikke Van Dale
|
||||
|
aan lichaamsbeweging doen
aan conditietraining doen joggen, lopen, fietsen, zwemmen … |
trimmen
|
|||||
|
interimkantoor
interimcontract |
uitzendbureau
uitzendcontract |
Dikke Van Dale
|
||||
|
interimarbeid
een interim |
uitzendarbeid
uitzendwerk tijdelijke betrekking |
Dikke Van Dale
|
||||
|
café
|
kroeg
|
|||||
|
job
jobbeurs jobstudent jobdienst jobomschrijving |
baan
banenbeurs werkstudent arbeidsbemiddelingsdienst functieomschrijving |
Dikke Van Dale
|
||||
|
performant
|
goed presterend
in staat tot hoge prestaties die/dat hoge prestaties levert die/dat uitstekende resultaten behaalt |
Dikke Van Dale
|
||||
|
op voorhand
van tevoren bij voorbaat vooraf |
‘Op voorhand’ is niet specifiek Vlaams en hoeft niet gecorrigeerd te worden tot bijv. ‘van tevoren’. (Zie ook ES: de antemano, SE: på förhand, NO: på forhånd). | |||||
|
in actie schieten
|
in actie komen
actie ondernemen |
Dikke Van Dale
|
||||
|
ereloon
|
honorarium
|
Van Dale GWB 5.0: label (België), maar in DVD online geen label meer |
Van Dale GWB v. 5.0
|
|||
|
iem/iets ernstig nemen
|
iem/iets serieus nemen
iem/iets au sérieux nemen |
Taalunieversum
|
||||
|
binnen de (twee maanden …)
|
binnen (twee maanden …)
|
Vroeger nog te mijden gallicisme (dans les …), tegenwoordig correct BE-NL |
VRT-taal
|
|||
|
edito
|
hoofdartikel
|
Dikke Van Dale
|
||||
|
zetel
|
luie stoel
sofa fauteuil |
bank
|
In België is een zetel zacht en een bank hard. |
VRT-taal
|
||
|
overlopen
|
doornemen
doorlopen nalezen inkijken |
VRT-taal
|
||||
|
theelichtje
kaarsje |
waxinelichtje
|
|||||
|
schuifdeur
|
schuifpui
|
|||||
|
|
vijfhonderd gram
|
pond
|
||||
|
|
honderd gram
|
ons
|
‘Een ons jonge kaas’ is niet meer gangbaar in slagerijen in België. | |||
|
Dat belooft!
|
Dat belooft (nog) wat!
|
Taalunieversum
|
||||
|
de tweede grootste partij …
het derde hoogste gebouw … |
de op een na grootste partij …
het op twee na hoogste gebouw … |
|
Ook de constructie de een-na-hoogste is mogelijk, maar informeel/spreektalig. |
Taalunieversum
|
||
|
met beide benen op de grond (blijven)(staan)
met beide voeten op de grond (blijven)(staan) |
Beide varianten zijn correct. Vooral in België is de variant met ‘voeten’ heel gebruikelijk. |
Taalunieversum
|
||||
|
na aan het hart liggen
nauw aan het hart liggen |
Na is frequenter in Nederland en nauw is frequenter in België, maar beide varianten komen in het hele taalgebied voor en zijn standaardtaal. |
Taalunieversum
VRT-taal |
||||
|
inhoudstafel
|
inhoudsopgave
inhoud |
Inhoudstafel draagt geen enkel label in de DVD en wordt niet besproken op taaladvies.net. Alleen VRT-taal noemt de term ‘standaardtaal in België’. |
VRT-taal
|
|||
|
zuurtegraad
zuurgraad |
Allebei correct. Online geen informatie gevonden over noord-zuidverschil. Zuurtegraad is wel pas in 2008 toegevoegd aan DVD. |
Dikke Van Dale
|
||||
|
gedacht
zijn gedacht hebben zijn gedacht zeggen zijn gedacht doen zijn gedacht volgen |
mening
er zijn eigen mening op na houden zijn mening (onverbloemd) geven zijn zin doen zijn instinct volgen |
Label (Belgisch-Nederlands, spreektaal) in DVD. Geen standaardtaal volgens VRT-taal. |
Dikke Van Dale
VRT-taal |
|||
|
gekend zijn
|
|
bekend zijn
|
Het is niet duidelijk of we gekend in de betekenis bekend wel of niet tot de standaardtaal in België kunnen rekenen. |
Taalunieversum
|
||
|
bleiten
|
wenen
|
huilen
schreien grienen |
|
DVD vermeldt overigens nog ‘blèten’ als synoniem van huilen, zonder label. |
Dikke Van Dale
|
|
|
nieuwsanker
anker |
nieuwslezer
nieuwspresentator |
Nieuwsanker draagt geen enkel label in DVD, maar VRT-taal noemt het standaardtaal in België. |
VRT-taal
|
|||
|
glycemie
glycemisch hyperglycemie hypoglycemie |
bloedsuikerspiegel
|
glykemie
glykemisch hyperglykemie hypoglykemie |
In de praktijk is de c-spelling (en s-uitspraak) met voorsprong de norm in de Belgische geneeskunde. De k-spelling (en zeker de k-uitspraak) wordt als vreemd ervaren. |
diabetesmellitus.be
Wiktionary |
||
|
kom
|
kookpot
pot |
pan
|
Zie ook: pan (Belgisch-Nederlands) |
Dikke van Dale
|
||
|
pan
|
braadpan
steelpan koekenpan |
zie ook: pan (Nederlands-Nederlands) |
Dikke Van Dale
|
|||
|
gans
|
heel
helemaal compleet volledig togaal |
Niet zozeer ‘fout’, maar archaïsch (cf. reeds, thans …) |
VRT-taal
|
|||
|
‘t is te zeggen
t.t.z. |
tenminste
althans dat wil zeggen met andere woorden |
leenvertaling van Fr. c’est-à-dire |
Taalunieversum
|
|||
|
dampkap
|
afzuigkap
|
In technische documenten is ook wasemkap gebruikelijk. In het gewone taalgebruik komt die term nauwelijks voor. |
VRT-taal
Taalunieversum |
|||
|
bedampt
aangeslagen bedompt bedoomd |
aangedampt
bewasemd |
beslagen
|
Taalunieversum
|
|||
|
plattekaas
verse kaas |
kwark
|
Taalunieversum
|
||||
|
ei zo na
|
bijna
op een haar na net niet |
Ei zo na betekende oorspronkelijk ‘o zo dichtbij’. Ei is een –nu verouderde– uitroep van verbazing. |
Taalunieversum
|
|||
|
luik
|
deel
onderdeel gedeelte |
Taalunieversum
|
||||
|
iets
Ik moet nog iets doen Mag ik eens iets vragen? Is er iets? |
wat
Ik moet nog wat doen. Mag ik eens wat vragen? Is er wat? |
Belgen gebruiken veel vaker ‘iets’ waar Nederlanders ‘wat’ gebruiken. |
O.a. artikel in De Standaard
|
|||
|
engagement (politiek)
|
beleidsvoornemen
streven |
Label (Belgisch-Nederlands, politiek) in DVD voor deze betekenis. Wel Algemeen Nederlands in andere betekenissen, zoals ‘het geëngageerd zijn’ of ‘verbintenis’. |
Dikke Van Dale
|
|||
|
piste
denkpiste |
mogelijkheid
plan voorstel spoor |
een van de verschillende mogelijke wegen om iets te realiseren of te onderzoeken |
Dikke Van Dale
VRT-taal |
|||
|
sensibiliseren
sensibiliseringscampagne |
bewust maken voor
warm maken voor belangstelling wekken voor bewustmakingscampagne voorlichtingscampagne |
VRT-taal
|
||||
|
opvolging
opvolgen |
follow-up
een follow-up geven aan verder behandelen controleren volgen toezicht houden op de voortgang van |
Taalunieversum
|
||||
|
door de band (genomen)
|
gemiddeld
gewoonlijk doorgaans |
door de bank (genomen)
|
VRT-taal
|
|||
|
lastenboek
|
bestek
|
Dikke Van Dale
|
||||
|
chape
|
dekvloer
cementdekvloer ondervloer afwerkvloer |
Ook in samenstellingen: chapewerken enz. |
chape-info.be
VRT-taal |
|||
|
avant-première
|
voorpremière
|
VRT-taal
|
||||
|
technieker
optieker politieker mekanieker |
technicus
opticien politicus mecanicien monteur |
VRT-taalmail
|
||||
|
weeral
|
alweer
|
Dikke Van Dale
VRT-taal |
||||
|
enkel
niet enkel … maar ook |
alleen
(alleen) maar niet alleen … maar ook |
VRT-taal
|
||||
|
quasi
|
vrijwel
nagenoeg zogoed als als het ware bij wijze van spreken |
Quasi betekent: schijnbaar, zogenaamd, pseudo. |
VRT-taal
|
|||
|
aanvatten
|
beginnen
een begin maken met |
In Van Dale GWB 5.0 nog label (België) bij deze betekenis van het woord, maar in online DVD niet meer. Wordt dus stilaan landneutraal, maar weet dat er nog wel eens een Nederlander over kan vallen. |
Van Dale GWB v. 5.0
Het Vlaams Woordenboek |
|||
|
serviceflat
verzorgingsflat |
aanleunflat
aanleunwoning |
|||||
|
ervaarde
|
ervoer
|
Ervaarde is een recentere vorm, die nog niet voor iedereen acceptabel is. Het is nog niet duidelijk of we ervaarde wel of niet tot de standaardtaal in België kunnen rekenen. |
Taalunieversum
|
|||
|
op droog zaad zitten
|
op zwart zaad zitten
op zwart zaad komen |
Dikke Van Dale
|
||||
|
nieuwkuis
|
droogkuis
|
stomerij
|
Taalunieversum
|
|||
|
baxter
|
infuus
|
Taalunieversum
|
||||
|
het haar
Paul heeft één grijs haar dat altijd terugkomt. geen haar op mijn hoofd dat eraan denkt om … |
de haar
Paul heeft één grijze haar die altijd terugkomt. geen haar op mijn hoofd die eraan denkt om … |
Geen perfecte tweedeling BE versus NL: de onzijdige vorm (= de oudere vorm) komt ook nog wel in Nederland voor. |
Taalunieversum
|
|||
|
erdoor komen
|
erbovenop komen
het halen genezen |
In de betekenis ‘genezen’ is het informeel Belgisch-Nederlands. In de betekenis ‘een inzinking te boven komen, na een slechte periode beter gaan presteren’ is het algemeen Nederlands, maar met het label (sport). |
Dikke Van Dale
|
|||
|
uit zijn kot komen
|
uit zijn schulp kruipen
voor de dag komen tevoorschijn komen |
Label (Belgisch-Nederlands, spreektaal) |
Dikke Van Dale
|
|||
|
het kot was te klein
|
het stoof er
|
Label (Belgisch-Nederlands, spreektaal) |
Dikke Van Dale
|
|||
|
iemand uit zijn kot lokken
|
iemand uit zijn tent lokken
|
Label (Belgisch-Nederlands, spreektaal) |
Dikke Van Dale
|
|||
|
het kot afbreken
|
er stevig tegenaan gaan, bv. op een feestje
|
Label (Belgisch-Nederlands, spreektaal) |
Dikke Van Dale
|
|||
|
kozijn
|
neef
|
Taalunieversum
|
||||
|
neus-, keel- en oorheelkunde
neus-, keel- en oorarts nko-arts |
keel-, neus- en oorheelkunde
keel-, neus- en oorarts kno-arts |
Dikke Van Dale
|
||||
|
containerpark
recyclagepark |
milieupark
milieustraat |
VRT-taal
|
||||
|
carwash
|
wasstraat
autowasstraat |
|||||
|
(iemand) (al) van ver horen, zien aankomen
|
makkelijk doorzien
al snel doorhebben |
Dikke Van Dale
|
||||
|
bewaarmiddel
|
conserveermiddel
conserveringsmiddel |
Bewaarmiddel kwam niet voor in Van Dale GWB v. 5.0, maar in online DVD staat het nu wel zonder enig label. | ||||
|
moeten kunnen invullen
zullen opschrijven |
in moeten kunnen vullen
op zullen schrijven |
Splitsing komt vaker voor in gesproken dan in geschreven taal, en wordt meer gebruikt in Nederland dan in België. |
Taalunieversum
|
|||
|
goesting
zijn goesting doen zijn goesting eten ieder zijn goesting zijn goesting van iets hebben een broek vol goesting hebben |
zin
zijn zin doen zoveel eten als hij wil ieder zijn meug er meer dan genoeg van hebben (zo) geil (als boter) zijn |
Dikke Van Dale
|
||||
|
(iets) in de verf zetten
|
doen opvallen
extra aandacht geven benadrukken het accent leggen op |
Dikke Van Dale
|
||||
|
paswoord
|
wachtwoord
|
Dikke Van Dale
|
||||
|
palmares
iets op zijn palmares hebben (staan) |
naam
staat van dienst iets op zijn naam schrijven iets op zijn naam hebben staan |
Taalunieversum
|
||||
|
vanalles
|
van alles
van alles en nog wat |
VRT-taalmail
|
||||
|
van voor
langs voor vanachter van achter langs achter langs binnen |
aan de voorkant
aan de voorzijde vooraan voorin van voren aan de achterkant aan de achterzijde achteraan achterin van achteren aan de binnenkant aan de binnenzijde binnenin vanbinnen |
Vanboven, vanonder, van onderen, vanbinnen en vanbuiten zijn wel standaardtaal. |
Taalunieversum
|
|||
|
gelijk wie, wat …
|
eender wie, wat, waar, wanneer, welke …
|
wie dan ook, wat dan ook …
om het even wie, wat, waar, wanneer, welke … |
Taalunieversum
VRT-taal |
|||
|
uitbaten
openhouden (een winkel, zaak, bedrijf, café …) |
exploiteren
houden hebben runnen beheren |
VRT-taal
Taalunieversum |
||||
|
ingesteldheid
|
mentaliteit
instelling houding |
Dikke Van Dale
|
||||
|
zeuren
zeurkous zagen zaag |
zaniken
zanik |
Dikke Van Dale
|
||||
|
zwart beest
|
gevreesde tegenstander
wedstrijd waarmee ze altijd moeite hebben |
angstgegner
|
(Belgisch-Nederlands, sport) iemands zwarte beest: leenvertaling van Frans bête noire |
Dikke Van Dale
angstgegner zwart beest |
||
|
ambetant
|
vervelend, naar
prikkelbaar, wrevelig, chagrijnig |
sacherijnig |
beide regionaal gekleurde vormen zijn in elk geval spreektalig/‘volkstaal’ |
Dikke Van Dale
Onze Taal |
||
|
zinnens zijn
van zin zijn |
van plan zijn
van zin(s) zijn* |
van zins zijn
|
* Afwijkend oordeel van GentVertaalt: als zowel Nederlanders als Vlamingen op een s’je na allebei van zin(s) zijn zeggen, zien wij niet in waarom beide varianten niet gewoon bruikbaar zouden zijn in teksten voor het hele taalgebied. |
Taalunieversum
|
||
|
bij valavond
|
bij het vallen van de avond
in de avondschemering bij zonsondergang in de vooravond |
VRT-taal
|
||||
|
fitness
|
fitnesscentrum
fitnessclub sportcentrum |
sportschool
|
||||
|
zoo
|
dierentuin
|
VRT-taal
|
||||
|
pompbak
|
gootsteen
|
Dikke Van Dale
|
||||
|
zwanzen
zeveren |
grappen
onzin vertellen flauwe praat verkopen gekheden uithalen |
Label bij zwanzen en zeveren: (Belgisch-Nederlands, spreektaal) |
Dikke Van Dale
|
|||
|
foefelen (intrans.)
foefelen (transitief) |
knoeien
slordig werken ergens instoppen moffelen handig of heimelijk verbergen |
Label bij foefelen: (Belgisch-Nederlands, spreektaal) |
Dikke Van Dale
|
|||
|
op de buiten
|
op het platteland
|
Geen label in DVD, maar VRT-taal beschouwt het als spreektalig. |
Dikke Van Dale
VRT-taal |
|||
|
openingsuren
|
openingstijden
|
Beide varianten zijn correct en bruikbaar in landneutrale teksten. Openingsuren is gebruikelijker in België, maar komt ook in Nederland voor. |
Taalunieversum
|
|||
|
concurrentieel
|
concurrerend
met een goede concurrentiepositie competitief |
Concurrentieel is wel algemeen bruikbaar als synoniem voor concurrentie-, dus een concurrentieel voordeel is een concurrentievoordeel. |
Dikke Van Dale
|
|||
|
nagerecht
|
dessert
|
toetje
toe |
Alle termen zijn vrij algemeen bruikbaar, maar sommige Nederlanders zullen nagerecht puristisch vinden (zoals duimspijker en geldbeugel), terwijl toetje voor veel Vlamingen Hollands aandoet. | |||
|
Als ik het goed/juist voorheb
het goed/juist voorhebben het verkeerd/mis voorhebben |
Als ik het goed heb
het goed hebben het bij het rechte/juiste eind hebben het mis hebben het bij het verkeerde eind hebben |
Taalunieversum
|
||||
|
zichtrekening
postrekening |
bankrekening
rekening lopende rekening |
betaalrekening
rekening-courant girorekening |
Taalunieversum vermeldt nog enkele bijzonderheden — klik op de link |
Taalunieversum
|
||
|
bankkaart
|
betaalkaart
|
pinpas
bankpas |
Taalunieversum
Dikke Van Dale |
|||
|
kredietkaart
|
creditcard
|
Taalunieversum
|
||||
|
zichtkaart
|
postkaart
|
kaartje
ansichtkaart prentbriefkaart |
ansicht
ansichtje |
Taalunieversum
|
||
|
gelijkaardig
|
soortgelijk
dergelijk gelijksoortig |
Taalunieversum
|
||||
|
op het eerste zicht
|
op het eerste gezicht
|
Taalunieversum
|
||||
|
hesp
|
ham
|
Dikke Van Dale
|
||||
|
lidkaart
|
lidmaatschapskaart
|
ledenkaart
ledenpas |
De met lidkaart vergelijkbare samenstelling lidnummer is wel in het hele taalgebied gebruikelijk. |
Taalunieversum
|
||
|
asse
|
as
|
Dikke Van Dale
VRT-taalmail |
||||
|
het stellen
Hoe stelt zijn vrouw het? |
het maken
Hoe maakt zijn vrouw het? |
Dikke Van Dale
VRT-taalmail |
||||
|
in vraag stellen
|
ter discussie stellen
in twijfel trekken betwisten betwijfelen een vraagteken zetten bij twijfelen aan vragen stellen bij |
Taalunieversum
VRT-taal |
||||
|
de gestelde lichamen
|
de gestelde machten
|
leenvertaling van Frans corps constitués |
Dikke Van Dale
|
|||
|
een begroting in evenwicht
|
een sluitende begroting
|
Een begroting in evenwicht houden of brengen is wel standaardtaal in het hele taalgebied. |
Taalunieversum
|
|||
|
nagel
vastnagelen de nagel op de kop slaan van nagel tot nagel (tentoonstellingsverzekering) |
spijker, nagel
vastspijkeren, vastnagelen de spijker/nagel op de kop slaan van spijker tot spijker (tentoonstellingsverzekering) spijkers op laagwater zoeken spijkers met koppen slaan spijkerhard de nagel aan mijn doodskist |
Spijkers en nagels zijn niet helemaal hetzelfde. Nederlanders hebben het vaker over spijkers, Belgen over nagels. Meer info in de links. |
Dikke Van Dale
Brico Eurabo nl.taal |
|||
|
stoot
straffe stoot stoten uithalen stoten uitsteken |
frappante gebeurtenis
iets merkwaardigs sterk verhaal krasse daad toeren uithalen |
DVD: stoot (betekenis 16) (Belgisch-Nederlands, informeel) |
Dikke Van Dale
|
|||
|
terugwedstrijd
|
returnmatch
return |
Terugwedstrijd in DVD (geen label): tweede wedstrijd tussen twee ploegen die in het kader van een sportcompetitie tweemaal tegen elkaar spelen (m.n. als uitwedstrijd voor een van beide) |
Dikke Van Dale
|
|||
|
assortiment, waaier, gamma,
spectrum, scala, variëteit, keur, schakering, arsenaal, reeks, overvloed, zee … (een ~ van/aan) |
1) Aan of van bij woorden die een grote hoeveelheid uitdrukken? Onze Taal heeft een handig overzicht gemaakt (zie link). 2) Gamma was vroeger eerder Belgisch, maar raakt intussen in het hele taalgebied in zwang. |
Onze Taal
Taalunieversum |
||||
|
bavet
bavette |
slabbetje
eetdoekje morsdoekje |
Vlamingen gebruiken maar zelden het woord slabbetje, dus het is o.i. zeer goed mogelijk dat bavet(te) zal evolueren in de richting van standaardtaal in België. |
Het Vlaams Woordenboek
|
|||
|
aan iets weerstaan
|
iets weerstaan
weerstand bieden aan neen kunnen zeggen tegen |
VRT-taal
|
||||
|
krak
ik ben daar geen krak in |
crack
kanjer uitblinker held ik ben daar geen crack/uitblinker/held in ik ben daar niet sterk/goed in |
|||||
|
lekstok
likstok spek |
lolly
|
|||||
|
amai (zeg)
amai mijn voeten |
tjonge
tjongejonge nou (zeg) nounou |
Label (Belgisch-Nederlands, spreektaal) in DVD. |
Dikke Van Dale
|
|||
|
hewel
(de Suske en Wiske-versie van awel) |
awel
|
wel
welnu nu |
Awel: label (Belgisch-Nederlands, spreektaal) in DVD. Hewel: niet opgenomen. |
Dikke Van Dale
Voorbeelden van hewel in strips |
||
|
zaakvoerder
zaakvoerster |
bedrijfsleider
eigenaar van een zaak uitbater filiaalhouder |
In Nederland is een zaakvoerder iemand die in opdracht van een ander voor diens rekening een economische activiteit uitoefent, met name in de landbouwsector. In die betekenis is de term in België niet bekend. |
VRT-taal
Dikke Van Dale |
|||
|
kaap
de kaap overschrijden, bereiken, halen, overtreffen |
(belangrijke numerieke) grens
mijlpaal streefdoel de grens gepasseerd zijn het streefdoel bereikt hebben het aantal is opgelopen tot … |
Deze uitdrukking met kaap is standaardtaal in België, maar onbekend in Nederland. |
VRT-taal
Taalunieversum |
|||
|
zich verwachten aan
|
iets verwachten
|
Taalunieversum
|
||||
|
heelder (dagen …)
|
volledige
hele (dagen …) lang, aan een stuk |
Labels in DVD: (Voorlopig toegevoegd in 2013) (Belgisch-Nederlands, spreektaal) Niet opgenomen op taaladvieswebsites |
Dikke Van Dale
Het Vlaams Woordenboek |
|||
|
speeltijd
|
vrije tijd tussen de lessen, pauze op scholen
|
speelkwartier
|
Dikke Van Dale
Het Vlaams Woordenboek |
|||
|
de speeltijd is voorbij
|
de tijd om te handelen is aangebroken
het is even leuk geweest, maar nu komt het serieuze werk |
het speelkwartiertje is over
|
Dikke Van Dale
Het Vlaams Woordenboek |
|||
|
schouwing
schouwingsbewijs … |
(auto)keuring
keuringsbewijs … |
VRT-taal
Dikke Van Dale |
||||
|
a.u.b.
alstublieft |
s.v.p.
|
Opgelet: de u in a.u.b. wijst op de beleefdheidsvorm, dus niet samen met jij/je gebruiken (“kun je a.u.b. …”) | ||||
|
arbeidsgeneesheer
|
bedrijfsarts
|
GentVertaalt raadt ook in teksten voor België bedrijfsarts aan: korter én bruikbaar voor beide geslachten. |
Dikke Van Dale
|
|||
|
van kop tot teen
|
van top tot teen
geheel en al |
Dikke Van Dale
|
||||
|
op vakantie
met vakantie |
Beide voorzetsels zijn correct, soms met een licht betekenisverschil. |
Taalunieversum
|
||||
|
schel, schelletje
|
snee, sneetje (ham, kaas, tomaat …)
|
plak, plakje (ham, kaas, tomaat …)
snee, sneetje (brood) schijfje (tomaat, wortel …) |
Taalwijzer (Paul Cockx)
Dikke Van Dale |
|||
|
op pensioen zijn, gaan
|
met pensioen zijn, gaan
gepensioneerd zijn |
VRT-taal keurt op pensioen nog af, maar in België is het zo gangbaar en wijdverspreid dat het tot de standaardtaal kan worden gerekend. |
VRT-taal
|
|||
|
zijn frank is gevallen
|
hij snapt het
|
zijn dubbeltje is gevallen
zijn kwartje is gevallen |
Vele mensen ‘moderniseren’ deze uitdrukking al spontaan tot mijn euro is gevallen, dus misschien raakt die nieuwe versie op termijn ingeburgerd. |
Dikke Van Dale
|
||
|
pennenzak
schrijfgerief |
etui
schrijfgerei, schrijfspullen |
Dikke Van Dale
|
||||
|
gerief
huisgerief kookgerief kuisgerief naaigerief rookgerief scheergerief schoolgerief schrijfgerief toiletgerief tuingerief zwemgerief (zwemzak met ~) |
gerei, gereedschap, benodigdheden, artikelen, spul
huisraad kookgerei schoonmaakgerei naaigerei/-artikelen rookartikelen/-gerei/-waar scheergereedschap schoolspullen schrijfgerei toiletartikelen/-gerei tuingereedschap zwemspullen (zwemtas/badzak met ~) |
Dikke Van Dale
|
||||
|
geldbeugel
|
portemonnee
|
Label in DVD: (Belgisch-Nederlands, schrijftaal). Afgeraden door VRT-taal. Lees meer over purismen in Debrabandere (punt 3.2). |
P. Debrabandere
Dikke Van Dale VRT-taal |
|||
|
regenscherm
|
paraplu
|
Label in DVD: (niet algemeen). Afgeraden door VRT-taal. Lees meer over purismen in Debrabandere (punt 3.2). |
P. Debrabandere
Dikke Van Dale VRT-taal |
|||
|
duimspijker
|
punaise
|
Label in DVD: (Belgisch-Nederlands). Lees meer over purismen in Debrabandere (punt 3.2). |
P. Debrabandere
Dikke Van Dale |
|||
|
uurwerk
|
horloge
|
Uurwerk draagt geen label in DVD. Op VRT-taal blijft de afkeuring relatief mild: “Liever niet gebruiken”. Lees meer over purismen in Debrabandere (punt 3.2). |
P. Debrabandere
Dikke Van Dale VRT-taal |
|||
|
kribbe
|
crèche
kinderdagverblijf |
Lees meer over purismen in Debrabandere (punt 3.2). |
P. Debrabandere
Dikke Van Dale VRT-taal Taalunieversum |
|||
|
frigobox
|
koelbox
|
Frigobox evolueert mogelijk in de richting van standaardtaal in België. |
Taalunieversum
|
|||
|
diepvries
diepvriezer vriezer |
Opgelet: een ijskast is geen diepvries, maar een koelkast. |
VRT-taal
Dikke Van Dale |
||||
|
chauffage
|
(centrale) verwarming
radiator |
Label in DVD: (Belgisch-Nederlands, spreektaal) |
VRT-taal
|
|||
|
tussenkomen
|
tussenbeide komen
bijdragen, tegemoetkomen in de kosten het woord nemen, in de rede vallen interveniëren, bemiddelen zich ergens mee bemoeien |
Taalunieversum
VRT-taal |
||||
|
hallucinant
|
verbijsterend
onthutsend schokkend schrikwekkend onvoorstelbaar onwaarschijnlijk |
VRT-taal
|
||||
|
Uitspraak: uitsluitend ‘eu’
|
therapeut
euthanasie eureka |
Uitspraak wisselt: meestal ‘ui’, in mindere mate ook ‘eu’
|
Dutch++
Onze Taal Taalunieversum |
|||
|
Uitspraak: uitsluitend ‘sie’
|
diplomatie
frustratie natie politie vakantie |
Uitspraak wisselt: vaak ‘tsie’, maar ‘sie’ komt ook voor
|
Dutch++
Taalunieversum |
|||
|
Uitspraak: uitsluitend ‘ee’
|
hygiëne
|
Uitspraak: ‘è’
|
Dutch++
|
|||
|
belastingaangifte, belastingcontroleur, belastingplichtig …
(fiscaal) belastingsproef, belastingscoëfficiënt … (natuurkundig) |
In fiscale betekenis: zowel in BE als NL voorkeur voor de variant zonder tussen-s, maar een tussen-s gebruiken is niet fout. In natuurkundige betekenis: met tussen-s |
VRT-taal
|
||||
|
drugsgebruiker, drugsdode, drugsbeleid …
of druggebruiker, drugdode, drugbeleid … |
Beide vormen zijn prima, met een licht hogere voorkeur voor de tussen-s in Nederland. |
VRT-taal
|
||||
|
desgevallend
|
zo nodig
indien nodig in voorkomende gevallen eventueel |
Label in DVD: (Belgisch-Nederlands, formeel). |
Dikke Van Dale
|
|||
|
iemand van ver horen/zien aankomen
|
iemand makkelijk doorzien
iemand al snel doorhebben |
leenvertaling van Frans voir venir quelqu’un de loin |
Dikke Van Dale
|
|||
|
afkomen
Kom morgen gerust eens af. Kom maar af, dan vechten we het uit! We zagen de wagen niet afkomen. |
aankomen
komen langskomen voor de dag komen verschijnen op bezoek komen opkomen overkomen Kom morgen gerust eens langs. Kom maar op, dan vechten we het uit! We zagen de auto niet komen. |
Taalunieversum
|
||||
|
meteen
zo (zo) dadelijk |
gelijk
Schiet op, de voorstelling begint gelijk. |
Ook in België wordt gelijk weleens in deze betekenis gebruikt, ook door standaardtaalsprekers. Toch is er een niet te verwaarlozen groep taalgebruikers die dat gebruik afkeurt. Het is daarom vooralsnog niet duidelijk of gelijk in deze betekenis ook in België tot de standaardtaal te rekenen is. |
Taalunieversum
|
|||
|
geraken
|
raken
worden |
In België is geraken nog heel gangbaar, in Nederland vindt men het al eerder archaïsch/formeel. |
VRT-taal
|
|||
|
op zijn honger blijven (zitten)
|
in de kou blijven staan
niet aan zijn trekken komen niet krijgen wat men verwacht niet voldaan zijn ontgoocheld zijn onvoldaan blijven teleurgesteld achterblijven zich bekocht voelen zich in de steek gelaten voelen |
leenvertaling van Frans rester sur sa faim |
Taalunieversum
VRT-taal Dikke Van Dale |
|||
|
iemand op zijn honger laten
|
iemand in het ongewisse laten
iemand teleurstellen iemand ontgoochelen iemand niet al het beloofde geven |
Label in DVD: (Belgisch-Nederlands, niet algemeen) |
Taalunieversum
VRT-taal Dikke Van Dale |
|||
|
Dat is al verschillende keren opgemerkt geweest.
Dat is al verschillende keren opgemerkt geworden. |
Dat is al verschillende keren opgemerkt.
|
Taalunieversum
|
||||
|
blokletteren
|
koppen
titelen |
Bijzonderheid: titelen is gangbaarder in België dan in Nederland. Koppen is het landneutraalste. |
Taalunieversum
|
|||
|
deftig
ik kan daar niet deftig mee werken |
degelijk
efficiënt zoals het hoort fatsoenlijk goed behoorlijk ik kan daar niet goed/behoorlijk mee werken |
Deftig is alleen standaardtaal in de betekenis ‘statig, waardig’ (en soms bekakt of snobistisch). |
VRT-taal
VRT-taalcolumn: Deftige friet |
|||
|
iets verloren hebben/zijn
Ik heb/ben mijn portefeuille verloren. |
Beide vormen zijn correct. Het kunstmatige onderscheid dat in sommige naslagwerken wordt gemaakt, voelen veel taalgebruikers niet aan. |
Taalunieversum
|
||||
|
kuisvrouw
|
schoonmaakster
poetsvrouw |
werkster
werkvrouw |
Werkster kan tot verwarring leiden omdat het in Vlaanderen in de eerste plaats wordt geïnterpreteerd in betekenis 1 in Van Dale: 1 – iem. die werkt, vrouwelijke werknemer [sociaal werkster, maatschappelijk werkster] |
Taalunieversum
|
||
|
tas (koffie, thee …)
|
kop (koffie, thee …)
|
Frans tasse, Italiaans tazza, Arabisch ṭāsa, Perzisch tasht (schaal) |
Taalunieversum
Dikke Van Dale |
|||
|
het afbollen
het aftrappen Bol het af! Trap het af! |
ophoepelen
oprotten opdonderen Scheer je weg! Maak dat je wegkomt! Hoepel op! Donder op! |
opzouten
opzaniken opsodemieteren Opzouten! Sodemieter/zanik toch op! |
Dikke Van Dale
|
|||
|
zijn schup afkuisen
de pist in zijn schampavie zijn ribbedebie zijn het afbollen het aftrappen |
ervandoor gaan
weggaan ermee ophouden het voor bekeken houden er de brui aan geven het bijltje erbij neerleggen |
Dikke Van Dale
|
||||
|
eruit, ervandoor, ervanonder muizen
ongemerkt, stiekem, stilletjes weggaan wegsluipen |
Geen enkel regionaal label in DVD bij muizen (stilletjes als een muis eruit glippen – 3 (is gemuisd) — (wielersport) op een onopvallende manier demarreren; terwijl zij aan ‘t praten waren, ben ik eruit gemuisd |
Dikke Van Dale
|
||||
|
kuisen
afkuisen uitkuisen opkuisen |
schoonmaken
reinigen poetsen schrobben wassen zuiveren opvegen wegvegen opblinken zemen lappen dweilen … |
Kuisen is alleen standaardtaal in figuurlijke zin: censureren, zuiveren van ongepaste taal of stijl. |
Taalunieversum
|
|||
|
er geen graten in zien, vinden
|
er geen probleem in zien
er geen moeite mee hebben er geen bezwaar tegen hebben |
er geen been in zien, vinden
|
Dikke Van Dale
P. Debrabandere (3.7) |
|||
|
met een baksteen in de maag geboren worden
een baksteen in de maag hebben |
(omschrijving)
als grote wens hebben een eigen huis te bouwen bouwneigingen hebben |
Dikke van Dale
P. Debrabandere (3.7) |
||||
|
klokvast
klokvaste treinen |
op het uur, telkens op dezelfde minuut
treinen die precies om het uur rijden |
«klokvast betekent dat er in de stations van de betrokken treinverbinding op het uur, telkens op dezelfde minuut een trein vertrekt» – (folder NMBS) |
Dikke Van Dale
P. Debrabandere (3.7) |
|||
|
vieruurtje
|
tussendoortje (omstreeks 16 uur)
|
«lichte broodmaaltijd of koffie/thee/(chocolade)melk met gebak of koekjes rond 16 uur» – (P. Debrabandere) |
VRT-taal
Dikke Van Dale P. Debrabandere (3.7) |
|||
|
boterkoek
koffiekoek (specifieker: chocoladekoek, rozijnenkoek, croissant …) |
koffiebroodje
luxebroodje chocoladebroodje |
Dikke Van Dale
P. Debrabandere (3.7) |
||||
|
piccolo
|
(omschrijving)
langwerpig knapperig puntbroodje, vaak met een groef in het midden. Een maatje kleiner dan een half/klein stokbrood |
pistolet
|
Dikke Van Dale
|
|||
|
pistolet
|
(omschrijving)
rond luxebroodje ronde pistolet |
Een pistolet is rond in BE, langwerpig in NL (BE: piccolo) |
Dikke Van Dale
P. Debrabandere (3.7) |
|||
|
kerststronk
|
kerstgebak in de vorm van een boomstronk
|
vertaling van Frans bûche de Noël |
Dikke Van Dale
P. Debrabandere (3.7) |
|||
|
doopsuiker
|
suikerbonen
|
(vergelijkbaar met)
beschuit met muisjes |
DVD: doopsuiker – suikergoed, meestal suikerbonen, dat in België bij de geboorte van een kind aan vrienden en kennissen aangeboden wordt |
Dikke Van Dale
P. Debrabandere (3.7) |
||
|
op een boogscheut van
|
op een steenworp afstand van
|
Dikke Van Dale
P. Debrabandere (3.7) |
||||
|
da’s gene zever
|
da’s geen kattenpis
dat is niet mis dat is heel wat |
Dikke Van Dale
|
||||
|
ergens een hele boterham aan hebben
|
ergens een hele kluif aan hebben
|
ergens veel aan te kluiven hebben
|
Geen bronnen gevonden voor de status van de uitdrukking «dat is een hele boterham», die ook wel vaak op .nl-sites voorkomt. Lijkt ons landneutraal. |
Dikke Van Dale
|
||
|
confituur
(aardbeienconfituur, abrikozenconfituur …) |
gelei
(aardbeiengelei, abrikozengelei …) |
jam
(aardbeienjam, abrikozenjam …) |
Dikke Van Dale
|
|||
|
kous
sok |
In NL maakt men vaker het onderscheid tussen sok (korte kous) en kous (langer); in BE spreekt men eerder van lange en korte kousen. |
Wikipedia
Dikke Van Dale |
||||
|
nood hebben aan
er is nood aan |
behoefte hebben aan
er is behoefte aan er is een tekort/gebrek aan |
Taalunieversum
|
||||
|
pendelaar
|
|
forens
|
Paulien Cornelisse zei op tv dat pendelaar Nederlanders niet bekend is, maar het draagt geen label in DVD. |
Dikke Van Dale
VRT-taal |
||
|
stappen, wandelen (langzaam)
vs. lopen (snel) |
lopen (langzaam)
vs. rennen, hardlopen |
Lopen: 1e (oudste) betekenis in DVD: zich op de benen snel voortbewegen. In BE nog steeds de hoofdbetekenis. In NL kan lopen traag zijn, maar ook nog altijd snel (het op een lopen zetten, lopen en springen, hij liep wat hij kon …). Tevens opgelet met stappen: heeft in NL de connotatie ‘uitgaan’ (een avondje stappen). |
Dikke Van Dale
Wikipedia WikiWoordenboek |
|||
|
stoefen (met, over)
stoefer |
opscheppen (met, over)
snoeven (op) pochen (op) opschepper snoever pocher |
Dikke Van Dale
Het Vlaams Woordenboek |
||||
|
trekken op
|
dat trekt op niets |
lijken op
dat lijkt nergens naar |
Verschillende labels in DVD: (Belgisch-Nederlands, niet algemeen) bij trekken op, maar (Belgisch-Nederlands) bij dat trekt op niets. |
Dikke Van Dale
|
||
|
naar de botten
naar de zak naar de wup |
naar de vaantjes
naar de haaien naar de bliksem naar de knoppen naar de kloten |
Een enkele bron noemt naar de vaantjes Belgisch, maar vele bronnen niet, en het komt ook heel vaak voor op .nl-sites. |
Onze Taal
Dikke Van Dale |
|||
|
micro
|
microfoon
|
VRT-taal
|
||||
|
labo
|
lab
laboratorium |
Dikke Van Dale
VRT-taal |
||||
|
in een-twee-drie
op een-twee-drie |
een-twee-drie
meteen in een oogwenk in twee tellen |
In Van Dale GWB v. 5.0 nog (België) /in/op/ een-twee-drie, in latere Van Dales is op geschrapt. |
Dikke Van Dale
|
|||
|
traag (rijden …)
|
langzaam
|
In BE is traag neutraal (bv. op verkeersborden: «Graag traag!»), maar in NL heeft het de connotatie ‘traag van geest, weinig alert, sloom’ | ||||
|
navorser
|
wetenschappelijk onderzoeker
vorser |
Taalunieversum
|
||||
|
het laken naar zich toe trekken/halen
|
de touwtjes in handen hebben/krijgen/nemen
de overhand krijgen voordeel verwerven een zaak opnemen |
VRT-taal
|
||||
|
1 tot 5 april
= 1 tot en met 5 april = 1 tot aan 6 april |
1 tot 5 april
= 1 tot aan 5 april = 1 tot en met 4 april |
Tot + datum: voor een Vlaming is de genoemde datum doorgaans inbegrepen, voor een Nederlander doorgaans niet. |
VRT-taalcolumn: Dubbelzinnig tot en met
|
|||
|
dagdagelijks
|
dagelijks
daags doordeweeks allergewoonst alledaags |
Dagdagelijks is zeer gangbaar in Vlaanderen, maar wordt vooralsnog niet tot de verzorgde standaardtaal gerekend. |
VRT-taalcolumn: Daag dagdagelijks!
|
|||
|
stortbad
|
douche
|
Stortbad draagt geen label in DVD. VRT-taal noemt het een “idioot woord” en verkiest douche. Lees meer over purismen in Debrabandere (punt 3.2). |
P. Debrabandere
Dikke Van Dale VRT-taal VRT-taalcolumn: De gehandicapte fan |
|||
|
iemand die een (hogere) functie in een bedrijf bekleedt
medewerker |
functionaris (in de privésector)
|
Functionaris is wel standaardtaal in het hele taalgebied in de betekenissen ‘(hogere) ambtenaar in overheidsdienst’ en ‘iemand met een hoge functie in een politieke partij’. |
Taalunieversum
|
|||
|
instaan voor
|
zorgen voor
|
Instaan voor is wel standaardtaal in het hele taalgebied in de betekenis ‘borg/garant staan voor’, ‘verantwoordelijkheid dragen voor’. |
Taalunieversum
|
|||
|
verantwoordelijke
(een pers-, IT-, communicatie-, personeelsverantwoordelijke …) |
contactpersoon
medewerker (van de personeelsdienst …) behandelend ambtenaar/medewerker (pers)voorlichter of chef, coördinator, baas, hoofd, leider, exploitant, beheerder, manager, autoriteit, opzichter, iemand die de verantwoordelijkheid draagt voor/ de leiding heeft over … |
(personeels)functionaris
|
Verantwoordelijke is standaardtaal in BE in de betekenissen (1) ‘iemand die de functie van contactpersoon of behandelend medewerker heeft’ en (2) ‘iemand die de leiding over iets of iemand heeft’. In NL heeft het vaak de connotatie ‘dader’, ‘schuldige’. |
Taalunieversum
VRT-taal |
||
|
35-urenweek
vijfdagenweek … |
35-urige werkweek
vijfdaagse werkweek … |
VRT-taalcolumn: Uren, dagen, weken, maanden, jaren
Taalunieversum |
||||
|
voormiddag
|
ochtend
voor de middag |
Let op het verschil voormiddag(BE) / voormiddag(NL)! |
Dikke Van Dale
Taalunieversum |
|||
|
vroege namiddag
|
vroeg in de middag
van twaalf tot twee tussen de middag (kort, net) na de middag |
voormiddag
|
Let op het verschil voormiddag(BE) / voormiddag(NL) en namiddag(BE) / namiddag(NL)! |
Dikke Van Dale
Taalunieversum |
||
|
late namiddag
vooravond |
laat in de middag
ongeveer van vier tot zes |
namiddag
|
Let op het verschil namiddag(BE) / namiddag(NL)! |
Dikke Van Dale
Taalunieversum |
||
|
voeren
(Pa, kun je mij voeren?) |
brengen
wegbrengen wegvoeren vervoeren rijden een lift geven |
Voeren slaat in de standaardtaal op voederen, en op het vervoeren van zaken of dieren: waren naar de markt voeren; paarden (aan de hand) naar een drenkplaats voeren, brengen, leiden] |
VRT-taal
Dikke Van Dale |
|||
|
leder, lederen
voederen, voederde mede (dat is mede de oorzaak van …) |
leer, leren
voeren, voerde mee, deels |
De overgang van -ede- naar -e- is in NL al verder gevorderd. In BE zijn sommige vormen op -ede- nog neutraal, in NL komen die ook al eerder archaïsch over (net als broeder, weder, neder). | ||||
|
op de bus, trein, tram
stappen/zitten |
in de bus, trein, tram
stappen/zitten |
Taalunieversum
|
||||
|
vandoen hebben
vandoen zijn van doen hebben van doen zijn |
nodig hebben
nodig zijn |
Wel standaardtaal in een oud spreekwoord: gelukkige zotten hebben geen wijsheid van doen = wie geluk heeft, hoeft niet verstandig te zijn Vgl. ook: Ergens (niets) mee van doen hebben = ergens (niets) mee te maken hebben (wel standaardtaal) |
Dikke Van Dale
|
|||
|
iemand wandelen sturen
|
afschepen
met een kluitje in het riet sturen |
leenvertaling van Frans envoyer promener quelqu’un |
Taalunieversum
Dikke Van Dale |
|||
|
globaal
|
totaal
volledig |
In het hele taalgebied kan globaal ‘ruw geschat, in grote lijnen, over het geheel genomen, algemeen’ betekenen. In België kan globaal daarnaast ook ‘totaal, allesomvattend, volledig’ betekenen. |
Taalunieversum
VRT-taal |
|||
|
wc-madam
|
toiletjuffrouw
toiletdame |
Dikke Van Dale
|
||||
|
minarine lightconfituur |
light-
halfvette, vetarme margarine suikerarme vruchtengelei lightmayonaise halfvette melk |
halva-
halvarine halvajam halvanaise halvamel |
Dikke Van Dale
|
|||
|
slabakken (de economie slabakt)
|
achteruitgaan
verslechteren kwakkelen slecht gaan in het slop raken |
kwijnen (de handel kwijnt)
|
Slabakken is wel (informele) standaardtaal in het hele taalgebied in de betekenis ‘niet voortmaken, treuzelen met werk, geen klap uitvoeren’ |
Dikke Van Dale
VRT-taal |
||
|
heur haar
|
haar haar
|
d’r haar
|
Woordherhaling is niet ipso facto uit den boze in het Nederlands. Er is niets mis met zinnen als ‘Doe je je jas aan?’, ‘Ik vind dat dat kan’ of ‘Zij kamt haar haar’. Teruggrijpen naar het oude ‘heur’ is heus niet nodig. In Vlaanderen wordt d’r alleen gezegd en begrepen als korte vorm van daar/er (d’r is niks aan te doen), nooit als korte vorm van haar. | |||
|
over-
Het slachtoffer is de keel overgesneden Ratten hebben die kabels overgeknaagd |
door-, stuk-, kapot-
Het slachtoffer is de keel doorgesneden/afgesneden Ratten hebben die kabels stukgeknaagd/doorgeknaagd |
VRT-taal
|
||||
|
wisselstukken
vervangstukken |
reserveonderdelen
|
Taalunieversum
|
||||
|
depannage
|
pechverhelping
depanneren |
pech verhelpen pechdienst, takeldienst, sleepdienst, wegenhulp |
pechhulp
|
Status van depannage onduidelijk. |
Taalunieversum
|
|
|
stuk
stukmaken, stukgooien, stukscheuren … kapot kapotmaken, kapotgooien, kapotscheuren … |
Zowel stuk als kapot komen in het hele taalgebied voor, maar | |||||
|
iemand depanneren (fig.)
|
(uit de nood) helpen
te hulp komen/schieten |
Taalunieversum
|
||||
|
hernemen
(1) De lessen hernemen op 1 september. (2) ‘Wel,’ hernam hij, ‘ik …’ (3) Ze hernamen de burcht. |
(1) weer beginnen (2) hervatten (3) heroveren |
Wel standaardtaal: een toneelstuk hernemen (opnieuw opvoeren), zijn gelaatstrekken hernamen hun gewone plooi (opnieuw krijgen, aannemen) |
Taalunieversum
|
|||
|
vuilkar
vuilbak vuilzak |
vuilniskar
|
vuilniswagen, -auto
huisvuilwagen, -auto vuilnisbak, -emmer huisvuilbak, -emmer afvalbak, -emmer vuilniszak huisvuilzak afvalzak |
Taalunieversum
|
|||
|
volle bak
zeer hard, tot het uiterste, voluit volle bak aan het werken, sporten, solliciteren zijn |
26e betekenis van ‘bak’ in DVD, zonder enig label. Verbazend weinig bronnen hebben iets tegen het gebruik van volle bak in te brengen, wat de meeste Vlamingen nochtans aanvoelen als ‘Vlaams’ (meestal verbogen: vollen bak). |
Dikke Van Dale
|
||||
|
aftrekker
|
kurkentrekker
flesopener vloertrekker, trekker |
vloerwisser |
Label bij aftrekker: (Belgisch-Nederlands, spreektaal) Noot: geen info gevonden over de status van kroontjeswipper |
Dikke Van Dale
Taalunieversum |
||
|
In bijlage (vindt u)
|
In de bijlage (vindt u)
Als bijlage toegevoegd (vindt u) Ik heb de documenten als bijlage toegevoegd. |
Taalunieversum
|
||||
|
verschillende
verscheidene meerdere tal van |
Ook in deze betekenis behoort meerdere nu tot de standaardtaal (vroeger: germanisme (Apeldoorn)). |
Taalunieversum
|
||||
|
gijzelaar = gegijzelde
wordt gegijzeld door een gijzelnemer |
Vaak worden gijzelnemers ten onrechte gijzelaars genoemd (naar analogie met moordenaar), terwijl de gijzelaars de slachtoffers zijn. |
VRT-taal
|
||||
|
koffer
|
safe
kluis brandkast |
Gallicisme in deze betekenis. Label in DVD: (Belgisch-Nederlands, niet algemeen) |
VRT-taal
|
|||
|
valies
zijn valiezen maken |
koffer
reiskoffer bagagekoffer zijn koffers pakken |
Geen label in DVD bij valies, maar wel (Belgisch-Nederlands, spreektaal) bij zijn valiezen maken. VRT-taal verkiest koffer. |
VRT-taal
Dikke Van Dale |
|||
|
er niet voor kunnen sukkelen
Daar kunt ge niet voor sukkelen! |
er je broek niet aan scheuren
Wat een koopje! |
er geen strop aan hebben
|
Het Vlaams Woordenboek
Dikke Van Dale |
|||
|
kwatong
kwatongen beweren dat … |
kwaadspreker
boze tongen beweren dat … kwade tongen beweren dat … er wordt gefluisterd dat … |
Dikke Van Dale
|
||||
|
kaderen (onovergankelijk: iets kadert (in))
|
passen in/bij
verband houden met deel uitmaken van stroken/overeenkomen met |
Dikke Van Dale
Taalunieversum |
||||
|
kaderen (overgankelijk: iets kaderen (in))
|
plaatsen (in een groter verband, in een ruime context)
laten aansluiten bij in verband brengen met of (zonder ‘in’) toelichten verduidelijken duiden definiëren schetsen omschrijven |
Dikke Van Dale
Taalunieversum |
||||
|
omkadering
|
personeelsbezetting
|
personeelsformatie
|
Taalunieversum
|
|||
|
verwittiging
verwittigen |
waarschuwing
waarschuwen informeren inlichten meedelen |
Taalunieversum
|
||||
|
Uitspraak: /oo/
(behalve ‘roze’: ook /ô/) |
controle
console zone |
Uitspraak: /ô/ of /oo/
|
||||
|
leraars
leraarskamer |
leraren
lerarenkamer |
docentenkamer |
Taalunieversum
|
|||
|
(kunst)galerij
|
galerie
|
Galerij is wel standaardtaal in andere betekenissen als ‘passage’ en ‘zuilengang’. Voor een directory met computerafbeeldingen (Eng. image gallery) is zowel galerie als galerij goed. |
Dikke Van Dale
|
|||
|
koffiezet
|
koffiezetapparaat
|
Dikke Van Dale
|
||||
|
het afwasmachien
|
de vaatwas
|
vaatwasser
vaatwasmachine afwasmachine |
Dikke Van Dale
|
|||
|
droogkast
droogkas droogzwierder |
droogautomaat
trommeldroger centrifuge |
Dikke Van Dale
|
||||
|
Smakelijk!
|
Eet smakelijk!
Smakelijk eten! |
Dikke Van Dale
|
||||
|
slaapwel
|
goeienacht
goedenacht slaap ze |
welterusten
trusten |
Dikke Van Dale
|
|||
|
rechtover de kerk wonen
rechtover iemand aan tafel zitten |
tegenover de kerk wonen
tegenover iemand aan tafel zitten |
Dikke Van Dale
|
||||
|
gsm
|
mobiele telefoon
zaktelefoon |
mobieltje
|
||||
|
De autobatterij is plat Ik heb een platte batterij |
(auto)batterij
|
accu
De accu is leeg |
Een batterij bestaat uit droge elementen, in een accu zit vloeistof. In een zaklantaarn zitten batterijen. In een zaktelefoon zit een oplaadbare batterij. In een auto zit een accu. |
Wablief
VRT-taal |
||
|
(een) platte band hebben
|
een lekke band hebben
|
Wel standaardtaal is een band die plat staat: «Als je je fiets een jaar niet gebruikt hebt, is het logisch dat de banden plat staan.» | ||||
|
plat water
|
mineraalwater
water niet-bruisend water |
spa blauw
water zonder prik |
Gek genoeg bestelt een Belg nooit “spa blauw”, hoewel Spa een Belgisch merk is. In België wordt met “een spa/spaatje” altijd spuitwater bedoeld. |
Dikke Van Dale
|
||
|
bruiswater
spa |
spuitwater
koolzuurhoudend water bruisend water |
spa rood
water met prik |
In België wordt met “een spa/spaatje” altijd spuitwater bedoeld. Rood hoeft er niet bij, want “spa blauw” wordt niet gezegd. |
Dikke Van Dale
|
||
|
darm
|
slang
|
Darm in DVD, betekenis 4 (Belgisch-Nederlands, niet algemeen) lange dunne buis (van metaal, rubber of plastic) |
Dikke Van Dale
|
|||
|
verschietachtig
benauwelijk |
schrikwekkend
beangstigend angstaanjagend angstwekkend |
Dikke Van Dale
WNT |
||||
|
de modem
|
de of het modem
|
DVD: de (m) + het |
Dikke Van Dale
|
|||
|
van wanten weten
|
goed op de hoogte zijn
goed geïnformeerd zijn er alles van weten |
van de hoed en de rand weten
|
Let wel: hij weet van wanten is wel standaardtaal in de betekenis ‘hij weet van aanpakken, kan een zaak vlug opknappen’ |
Dikke Van Dale
|
||
|
fier
fier op zo fier als een gieter |
trots
trots op apetrots |
Dikke Van Dale
|
||||
|
het is geen avance
|
het heeft geen zin
|
Het Vlaams Woordenboek
|
||||
|
postnummer
|
postcode
|
In BE bestaan de postcodes uitsluitend uit cijfers, in NL bestaan ze uit cijfers én letters. Vandaar dat postnummer minder gebruikelijk is in NL. | ||||
|
vallende ster
|
flitspaal
|
Op de Vlaamse radio wordt regelmatig melding gemaakt van een “vallende ster”, omdat de locatie van flitspalen niet officieel gemeld mag worden op de radio. |
Wablief
|
|||
|
deca
|
cafeïnevrije koffie
decafeïne |
decafé
decaf |
Dikke Van Dale
|
|||
|
wablieft?
|
Wat zeg je?
Wablief? (ook uitroep van verbazing) |
Dikke Van Dale
|
||||
|
koeltoog
toog |
koelvitrine
|
Toog is wel standaardtaal in de betekenis ‘bar, tapkast’ |
Dikke Van Dale
|
|||
|
worstenbroodje
|
saucijzenbroodje
saucijs |
Worstenbroodje komt ook wel in NL voor. |
Dikke Van Dale
|
|||
|
ergens tewerkgesteld zijn
tewerkstellen |
ergens werken
in dienst nemen in dienst hebben als werknemer aannemen een baan geven |
Tewerkstellen is wel standaardtaal in de betekenis ‘iemand aan het werk zetten, opdragen te werken’ (connotatie: dwang) |
Dikke Van Dale
|
|||
|
tewerkstelling
|
werkgelegenheid
|
Tewerkstelling (standaardtaal) = ‘het geven van werk (aan iemand)’. In de standaardtaal in België ook als synoniem voor werkgelegenheid gebruikt. |
Taalunieversum
|
|||
|
thesis
masterthesis |
scriptie
afstudeerscriptie masterscriptie masterproef |
Thesis in DVD: (Belgisch-Nederlands) eindwerk waarmee een hogere opleiding afgesloten wordt Cfr. proefschrift/dissertatie: eerder voor het behalen van de graad van doctor |
Dikke Van Dale
|
|||
|
een spiering uitwerpen om een kabeljauw te vangen
reculer pour mieux sauter om winst of voordeel te kunnen behalen, moet men eerst uitgaven doen |
de kost gaat voor de baat uit
|
NRC Stijlboek
Dikke Van Dale |
||||
|
boefen
|
overdadig eten
zich volproppen schrokken schransen schranzen |
buffelen
|
DVD geeft buffelen als synoniem voor schransen, maar let er toch mee op: in BE kan dat namelijk ook ‘neuken’ betekenen. |
Dikke Van Dale
|
||
|
bedankt om te kijken
bedankt om te komen bedankt om te stemmen |
bedankt voor het kijken
bedankt voor uw komst bedankt voor uw stem bedankt dat u hebt gekeken bedankt dat u bent gekomen bedankt dat u hebt gestemd |
“Bedank voor bedankt om“, raadt Ruud Hendrickx aan. |
VRT-taal
VRT-taalmail |
|||
|
regelneef
|
regelfanaat
iemand die overdreven belang hecht aan regels haarklover kommaneuker |
Andere betekenis in NL! |
Wikipedia
|
|||
|
iemand die graag alles regelt
iem. met een overdreven organisatiedrift, die alles wil regelen (voor een ander) |
regelneef
|
Andere betekenis in BE! |
Dikke Van Dale
Wikipedia |
|||
|
tegen dat (ik dat gedaan heb …)
|
tegen de tijd dat (ik dat gedaan heb …)
|
|||||
|
schol
|
santé
|
gezondheid
proost |
Dikke Van Dale
|
|||
|
mits (vz)
Mits een paar aanpassingen kan de tekst naar de drukker. |
mits (vw)
Mits de tekst wat aangepast wordt, kan hij naar de drukker. |
Mits is een voegwoord. Het gebruik ervan als voorzetsel behoort niet tot de standaardtaal. |
VRT-taal
Taalunieversum |
|||
|
thuiswachten
|
babysitten
|
Dikke Van Dale
|
||||
|
op café gaan
op restaurant gaan op hotel gaan |
naar een café gaan
naar een restaurant gaan uit eten gaan in een hotel logeren |
naar de kroeg gaan
|
Dikke Van Dale
Taalunieversum |
|||
|
akkoord zijn met (iets/iemand)
|
akkoord gaan met (iets/iemand)
zich akkoord verklaren met het eens zijn met instemmen met iets goedvinden |
Wel standaardtaal: akkoord zijn zonder ‘met’: «Is iedereen akkoord?» |
Taalunieversum
|
|||
|
verdeler
verdelen |
distributeur
dealer distribueren bezorgen verspreiden doorgeven |
Verdelen (standaardtaal): ‘in delen scheiden’ of ‘toekennen of toewijzen aan verschillende personen’: — De appel wordt in vieren verdeeld. — De erfenis wordt onder de kinderen verdeeld. |
Taalunieversum
|
|||
|
hoogdringendheid
hoogdringend |
urgentie
heel dringend zeer spoedig hoognodig |
spoedeisend |
Taalunieversum
|
|||
|
de spoed
|
spoedafdeling
spoeddienst |
spoedeisende hulp
SEH |
Dikke Van Dale
|
|||
|
‘prospectief om’ (zonder doel)
Hij ging weg om niet meer terug te komen. |
Standaardtaal in het hele taalgebied. |
Taalunieversum
|
||||
|
leefbaar
Zulke kleine familiebedrijfjes zijn tegenwoordig niet meer leefbaar. |
levensvatbaar
rendabel genoeg om in stand gehouden te worden Zulke kleine familiebedrijfjes zijn tegenwoordig niet meer levensvatbaar/re |
Leefbaar (standaardtaal): ‘geschikt om erin te leven’ — Door de geluidsoverlast is deze buurt niet meer leefbaar. |
Taalunieversum
|
|||
|
met name
in het bijzonder voornamelijk vooral overwegend |
Ook in de betekenis ‘in het bijzonder’ is met name standaardtaal in het hele taalgebied. |
Taalunieversum
|
||||
|
van zodra
van als |
zodra
als … eenmaal |
Taalunieversum
Dikke Van Dale |
||||
|
als
Ik zal zien als ze er is. Laat even weten als je partner meekomt. |
of
Ik zal zien of ze er is. Laat even weten of je partner meekomt. Laat het even weten als je partner meekomt. |
Conditionele lijdendvoorwerpszinnen met als zijn wel mogelijk, mits voorafgegaan door het voorlopig LV het. |
Taalunieversum
|
|||
|
baan
Het is druk op de baan. Volg de oude baan tot in de dorpskern. |
weg
Het is druk op de weg. Volg de oude (hoofd)weg tot in de dorpskern. |
Baan (standaardtaal): ‘job’ (BE), ‘plaats benut voor activiteiten’ (glijbaan, kegelbaan, tennisbaan, renbaan), ‘traject van voortbewegend lichaam’ (satellieten draaien in een baan rond de aarde). |
Taalunieversum
|
|||
|
baan
Hé, blijf binnen uw baan! tweevaksbaan tweevaksweg tweebaansweg |
rijvak
Hé, blijf binnen je rijvak! |
rijstrook
Hé, blijf binnen je rijstrook! weg met twee rijstroken |
De (rij)weg is de hele weg die bereden kan worden. Een autosnelweg heeft doorgaans 2 rijbanen, gescheiden door een middenberm, die op hun beurt 2, 3 of 4 rijstroken tellen. |
Taalunieversum
|
||
|
drukkingsmiddel
drukkingsgroep |
drukmiddel
pressiemiddel belangengroep pressiegroep lobby |
Taalunieversum
Taalunieversum |
||||
|
de boeken neerleggen
de boeken sluiten |
het faillissement aanvragen
|
De boeken sluiten is wel standaardtaal in het hele taalgebied in de betekenis ‘de rekening/boekhouding afsluiten’ — Ons bedrijf sloot dit jaar de boeken met een winst van vijf miljoen euro. |
Taalunieversum
|
|||
|
catalogeren
|
(omschrijving)
in een catalogus opnemen en omschrijven |
catalogiseren
|
Taalunieversum
|
|||
|
gerust zijn in
|
(minder frequent)
gerust zijn over |
gerust zijn op
|
Taalunieversum
|
|||
|
Zij is niet kunnen komen.
Hoe is dat kunnen gebeuren? |
Zij heeft niet kunnen komen.
Hoe heeft dat kunnen gebeuren? |
in NL (globaal) bepaalt het hulpwerkwoord de keuze tussen hebben of zijn, in BE (globaal) bepaalt het hoofdwerkwoord de keuze. |
Genootschap Onze Taal
Taalunieversum |
|||
|
ergens een einde aan stellen
|
komaf maken met iets
ergens komaf mee maken |
ergens een einde aan maken
iets uit de wereld helpen iets voor eens en altijd oplossen |
VRT-taal
Taalunieversum |
|||
|
zijn kandidatuur stellen/indienen
|
zich kandidaat stellen
solliciteren |
Zijn kandidatuur indienen & stellen zijn wel standaardtaal, maar meer gangbaar in BE (algemeen gebruik) dan in NL (hoge functies, officiële taal, journalistiek taalgebruik). |
Taalunieversum
|
|||
|
vergeten hebben/zijn:
Ik had/was vergeten te zeggen … Ze merkte pas in de trein dat ze haar abonnement had/was vergeten. vergeten zijn: Alle middelbareschoolkennis ben ik vergeten. |
In de betekenissen ‘niet bij zich hebben’ en ‘er niet aan gedacht hebben om iets te doen’ is zowel hebben als zijn correct. In de betekenis ‘niet meer weten, zich niet meer herinneren’ is alleen zijn correct. |
Taalunieversum
|
||||
|
het lang trekken
het kort trekken |
ergens lang over doen
ergens kort over doen of lang leven kort leven |
Dikke Van Dale
|
||||
|
zich stellen
een probleem stelt zich er stellen zich problemen nu stelt zich de vraag naar de wenselijkheid van … de vraag stelt zich naar/ of… |
er zijn, rijzen,
een probleem is gerezen er zijn problemen nu rijst de vraag naar de wenselijkheid van … nu is het de vraag … de vraag is of … |
Leenvertalingen van Frans se poser. Wel correct: Hij stelt zich(zelf) de vraag of een reactie wenselijk is. Ik stel me(zelf) de vraag of dat wel kan. |
VRT-taal
|
|||
|
precies
precies of het regent precies hij is precies niet blij |
kennelijk, blijkbaar
naar men mag/moet aannemen net of, alsof het lijkt wel of het regent, je zou zeggen dat het regent hij is kennelijk niet blij |
Dikke Van Dale
|
||||
|
docent
|
± universitair docent
|
Opeenvolgende rangen van zelfstandig academisch personeel (ZAP) in BE: docent, hoofddocent, hoogleraar en gewoon hoogleraar |
Wikipedia: hoogleraar
Wikipedia: docent |
|||
|
gouda
|
Goudse kaas
|
“Goudse kaas”: 103.000 Google-treffers op .nl-sites, amper 5.000 treffers op .be-sites. De gangbaarste term in België is veruit gouda, naar analogie met emmenthaler, bordeaux … | ||||
|
goed om weten
fijn om zien ik weet niet wat doen ik weet dat zijn ik weet hem wonen hij weet Gent niet liggen Hoe ons bereiken? |
goed om te weten
fijn om te zien ik weet niet wat te doen ik weet waar dat is ik weet waar hij woont hij weet niet waar Gent ligt Hoe kunt u ons bereiken? |
ik weet hem te wonen hij weet Gent niet te liggen |
VRT-taalcolumn: Het wat en hoe van om
e-ANS |
|||
|
laat ons
laat mij Laat mij maar meteen beginnen. Laat ons nu eindelijk vertrekken. |
laten we
laat ik Laat ik maar meteen beginnen. Laten we nu eindelijk vertrekken. |
Laat mij … of laat ons … is gangbaarder in BE dan in NL, waar het meestal tot het formele taalgebruik behoort. Wel landneutraal is de religieuze formule Laat ons bidden. |
Taalunieversum
|
|||
|
(Iets te vaak je zal/kan/wil)
|
je zult, je wilt, je kunt
zul je, wil je, kun je (verzorgder, specifiek) vs. je zal, je wil, je kan zal je, wil je, kan je (informeler, algemeen (men)) |
Taalunieversum
VRT-taalcolumn: Bent u of is u? |
||||
|
signalisatie
|
wegmarkering
verkeerstekens (= incl. verkeerslichten) bewegwijzering wegwijzers signalering (tekens die trein- of scheepverkeer regelen) etiketten en vignetten |
Taalunieversum
|
||||
|
weerhouden
|
selecteren
in aanmerking nemen in overweging nemen rekening houden met ingaan op gevolg geven aan … |
Weerhouden is uitsluitend standaardtaal in de betekenis ‘beletten, tegenhouden’ (bv. «Dat zal mij er niet van weerhouden om toch te gaan.») De andere betekenissen die in BE voorkomen, behoren niet tot de standaardtaal. |
Taalunieversum
|
|||
|
gerust laten
|
met rust laten
|
Dikke Van Dale
|
||||
|
zich (niet) laten doen
|
(niet) met zich laten sollen
zich (niet) op de/zijn kop laten zitten zich (niet) verweren (niet) van zich afbijten |
Taalunieversum
|
||||
|
bevraging
|
enquête
|
VRT-taal
|
||||
|
(niet) opgezet zijn met iets
|
(niet) blij zijn met iets
(niet) opgetogen zijn met iets (niet) in schik zijn met iets |
Dikke Van Dale
|
||||
|
opzetten (de tv, een machine …)
|
aanzetten
|
Kan wel allebei: afzetten en uitzetten. Opzetten is wel standaardtaal in de betekenis ‘laten afspelen’: muziek, een dvd opzetten. |
Taalunieversum
|
|||
|
de vingers kruisen
|
duimen
|
Status onduidelijk, komt wel in andere talen voor: (EN) cross one’s fingers, keep one’s fingers crossed, (FR) croiser les doigts, (IT) incrociare le dita, (ES) cruzar los dedos. |
Etymologie – Bart Mesotten
|
|||
|
uit eigen rangen
de rangen sluiten |
uit eigen kring
de gelederen sluiten |
Dikke Van Dale
|
||||
|
het vlaggen hebben
het steken hebben het aan je rekker hebben een zaak voorhebben ervan hebben |
het zitten hebben
|
Waar je al voor vreesde, is je te beurt gevallen.
getroffen zijn de dupe zijn met de gebakken peren zitten een probleem hebben |
Dikke Van Dale
Het Vlaams Woordenboek |
|||
|
eraan zijn voor de moeite
|
moeite gedaan hebben voor niets
het is voor niets geweest |
2x opgenomen in DVD, 1x met label (sport) en 1x met label (Belgisch-Nederlands). |
Dikke Van Dale
|
|||
|
Woordgeslacht: vrouwelijk
|
vraag
vergadering, regering stad, rivier, zon, maan, ster tafel, kast, bank jurk, broek groep, unie (bv. de EU) … |
Woordgeslacht: (steeds) vaker mannelijk
|
In NL is het m/v-verschil al sterker vervaagd dan in BE, waar het vreemd, ja zelfs fout klinkt als je bijv. over een vraag zegt dat je ‘hem stelt’. |
Genootschap Onze Taal
inventio.nl beterspellen.nl |
||
|
gewonnen brood
verloren brood |
wentelteefje
|
Dikke Van Dale
|
||||
|
salut
saluut saluutjes |
dáág
dag tot ziens doei |
doeg
tot kijk houdoe oudoe toedeledokie |
Dikke Van Dale
|
|||
|
inhuldigen (van gebouwen e.d.)
|
inwijden
(officieel, plechtig) in gebruik nemen |
In de landneutrale standaardtaal kan inhuldigen alleen voor personen gebruikt worden. |
Dikke Van Dale
Uitzending ‘Hier spreekt men Nederlands’ |
|||
|
buitenwipper
|
deurwacht*
|
uitsmijter
|
* weliswaar niet helemaal hetzelfde: een deurwacht is in principe minder intimiderend en staat bijv. ook aan hotels en scholen. |
Dikke Van Dale
Uitzending ‘Hier spreekt men Nederlands’ |
||
|
buiten
Buiten! “Walen buiten!” (Leuven, 1968) We moeten hier buiten! |
naar buiten, eruit
Eruit! Ze moeten weg/eruit! We moeten hier weg / maken dat we hier wegkomen! |
Het bijwoord van richting ‘buiten’ is in het noorden in onbruik geraakt. |
Dikke Van Dale
Uitzending ‘Hier spreekt men Nederlands’ |
|||
|
(iemand)
buitenzetten buitengooien buitensmijten |
aan de deur zetten
de deur uitzetten buiten de deur zetten eruit zetten eruit gooien |
Dikke Van Dale
Uitzending ‘Hier spreekt men Nederlands’ |
||||
|
(een groep)
vervoegen |
zich voegen bij
zich aansluiten bij een groep vormen met zich vervoegen bij/aan zich begeven naar zich wenden tot |
Dikke Van Dale
Uitzending ‘Hier spreekt men Nederlands’ |
||||
|
asfalt
Uitspraak: klemtoon vooraan (asfalt) |
Dikke Van Dale
|
|||||
|
tabak
Uitspraak: klemtoon achteraan (tabak) |
Dikke Van Dale
|
|||||
|
een taal kunnen
Ik kan wel een beetje Engels. Spaans, dat kan ik goed. |
een taal kennen
Ik ken wel een beetje Engels. Spaans, dat kan ik goed spreken/verstaan. |
Taalunieversum
|
||||
|
vijs
een vijs los hebben een vijs kwijt zijn ze niet meer allemaal op een rij hebben ze niet (meer) alle vijf op een rij hebben |
schroef
niet goed snik zijn niet goed wijs zijn niet goed bij zijn verstand zijn een slag, klap, tik van de molen hebben |
Dikke Van Dale
|
||||
|
losvijzen
vastvijzen ineenvijzen Ik haat IKEA-meubels ineenvijzen. |
losschroeven
vastschroeven, aandraaien monteren, in elkaar zetten, ineendraaien Ik haat IKEA-meubels monteren. |
Dikke Van Dale
|
||||
|
de handen in elkaar slaan (samenwerken)
|
de handen ineenslaan
|
Letterlijk kun je je beide handen zowel in elkaar slaan als ineenslaan, maar de figuurlijke uitdrukking luidt de handen ineenslaan. |
Dikke Van Dale
|
|||
|
aan (ruimtelijk)
aan de bushalte staan aan het station afspreken |
bij
bij de bushalte staan bij het station afspreken |
Taalunieversum
|
||||
|
ten laatste
Ik bezorg je die vertaling ten laatste vrijdag. |
uiterlijk
op zijn laatst Ik bezorg je die vertaling uiterlijk vrijdag. |
Ten laatste is wel landneutraal in de betekenis ‘ten slotte, op het eind’. |
Taalunieversum
|
|||
|
drink
afscheidsdrink huwelijksdrink nieuwjaarsdrink verkiezingsdrink verjaardagsdrink … |
receptie
borrel afscheidsreceptie/-borrel huwelijksreceptie/-borrel nieuwjaarsreceptie/-borrel verkiezingsreceptie/-borrel verjaardagsreceptie/-borrel … |
Dikke Van Dale
|
||||
|
werf
bouwwerf De burgemeester bezocht gisteren de werf van … |
bouwterrein (+ het gebouw dat in aanbouw is)
bouwplaats bouwlocatie werkzaamheden De burgemeester bezocht gisteren de werkzaamheden van … De burgemeester kwam gisteren kijken hoe de werkzaamheden aan … vorderen |
Nuance: met de bouwwerf wordt vaak niet alleen het (bouw)terrein bedoeld, maar ook het gebouw dat er in aanbouw is. Landneutrale standaardtaal: werf = scheepswerf. |
Taalunieversum
|
|||
|
Uitspraak: /s/
|
cursus
cursor cursief console censuur |
Uitspraak: /z/ of /s/
|
||||
|
beschaamd
Hij was nogal een beschaamde jongen. |
verlegen, schuchter, bedeesd, beschroomd, timide
Hij was nogal een verlegen/schuchtere jongen. |
Landneutrale standaardtaal: beschaamd = vervuld van schaamte. Ben je niet beschaamd!? |
Dikke Van Dale
|
|||
|
allergisch aan iets zijn
een allergie aan iets hebben |
allergisch voor iets zijn
een allergie voor iets hebben |
Dit gebruik van aan is waarschijnlijk wel op weg in de richting van aanvaard Belgisch-Nederlands. |
Taalunieversum
|
|||
|
content
|
tevreden, blij
|
VRT-taal noemt content dialect. DVD geeft het echter geen enkel label mee. Ook in communicatie van de overheid komt het voor (denk maar aan Schoon Gent, iedereen content! op elke vuilniszak & vuilniswagen) |
Dikke Van Dale
VRT-taalmail |
|||
|
daarmee (redengevend)
Ik was ziek, daarmee dat ik er niet was. |
vandaar, zodoende, daarom
Ik was ziek, vandaar dat ik er niet was. |
Dikke Van Dale
|
||||
|
belangrijk
Uitspraak: [-rijk] en niet [-rək]. Rijmt op omvangrijk. |
||||||
|
piloot-
pilootproject, pilootonderzoek, pilootstudie pilootaflevering pilootgemeente |
proef-, model-, test-
proefproject, proefonderzoek, proefstudie proefaflevering, pilot pilootgemeente |
Dikke Van Dale
|
||||
|
geslaan
verslaan afgeslaan |
geslagen
verslagen afgeslagen |
VRT-taalcolumn: gratis sex afgeslaan?
|
||||
|
mobilhome
|
kampeerauto
kampeerbus motorhome |
camper
|
Dikke Van Dale
|
|||
|
overlaatst
|
onlangs
laatst |
Label in DVD: (Belgisch-Nederlands, spreektaal) |
VRT-taal
|
|||
|
het een en het ander
‘t een en ‘t ander |
(het) een en ander
|
Dikke Van Dale
|
||||
|
op een ander
Op een ander is het niet altijd beter. |
ergens anders
elders Ergens anders is het niet altijd beter. (Het gras is niet altijd groener aan de overkant) |
VRT-taal
|
||||
|
iemand zijn zaligheid geven
|
iemand de mantel uitvegen
iemand flink de waarheid zeggen iemand op zijn plaats zetten iemand op zijn nummer zetten |
Dikke Van Dale
|
||||
|
pompaf zijn
|
bekaf, doodmoe zijn
|
Dikke Van Dale
|
||||
|
lap
er een lap op geven Lap! Ja, lap zeg! |
klap, slag
er flink tegenaan gaan, ‘m van katoen geven Verdorie! O nee! Stik! Verroest! Verhip! Zeg dat het niet waar is! |
Dikke Van Dale
|
||||
|
ajuin
|
ui
|
Dikke Van Dale
|
||||
|
matrak
|
knuppel
gummistok wapenstok |
Dikke Van Dale
|
||||
|
marcelleke
|
singlet
(mouwloos) onderhemd |
Dikke Van Dale
|
||||
|
graaf
wijs |
plezant
de max |
leuk
tof prettig plezierig fijn |
mieters
gaaf heftig jofel |
|||
|
koer
binnenkoer speelkoer |
plaatsje
binnenplaats speelplaats toilet, wc |
Dikke Van Dale
|
||||
|
kletskop
|
kaal hoofd
kaalkop |
ontleend aan Duits Glatzkopf (kale kop) |
Dikke Van Dale
|
|||
|
kabas
|
tas
boekentas draagtas boodschappentas zak |
Dikke Van Dale
|
||||
|
Foert!
|
Bekijk het maar!
Zoek het zelf maar uit! Ik trek het me niet meer aan. Ik geef er de brui aan. Voor mij hoeft het niet meer. Laat maar zitten/vallen. |
Dikke Van Dale
|
||||
|
‘t is gepast
|
laat maar zitten
(ik hoef geen wisselgeld) |
|||||
|
poep
prot Gaat ge nog lang stout zijn? Straks een lap op uw blote poep! |
bips
achterwerk billen derrière zitvlak kont reet gat Ga je nog lang stout zijn? Of wil je een tik op je blote billen? |
Poep: van Frans ‘poupe’, achtersteven van een schip. (Ook achterwerk = achtersteven.) Opgelet voor verwarring met landneutraal poep = uitwerpselen |
Dikke Van Dale
|
|||
|
(op het) gelijkvloers
|
(op de) benedenverdieping
|
Dikke Van Dale
|
||||
|
obus
|
projectiel van een kanon
granaat |
Ook gangbaar in het journaal. |
VRT-taal
Miet Ooms |
|||
|
van zijn theewater zijn
|
van zijn melk zijn
|
van zijn stuk zijn
de kluts kwijt zijn (helemaal) in de war zijn |
Van zijn theewater zijn komt zowel in BE als NL voor, maar is geen standaardtaal. Wel landneutrale standaardtaal is boven zijn theewater zijn = dronken zijn. |
Dikke Van Dale
|
||
|
parking
|
parkeergarage
parkeerterrein |
Geen label bij parking in DVD; standaardtaal in BE volgens Taalunieversum, maar wel alleen voor een groep parkeerplaatsen. In de betekenis van één parkeerplaats is parking ook in BE geen standaardtaal. |
Dikke Van Dale
Taalunieversum |
|||
|
doorwegen
zwaar doorwegen zwaarder, meer doorwegen dan |
van belang, doorslaggevend, cruciaal zijn
een (grote, grotere) rol spelen belangrijker zijn |
VRT-taal en DVD zijn het eens: standaardtaal in BE. |
Dikke Van Dale
VRT-taal |
|||
|
iemand bijtreden
een standpunt bijtreden |
het eens zijn met
iemand volgen, gelijk geven, bijvallen instemmen met zich aansluiten bij de mening onderschrijven, delen van |
Zowel Taalunieversum als DVD en VRT-taal zijn het eens: standaardtaal in BE. |
Taalunieversum
VRT-taal |
|||
|
witloof
|
witlof
|
Beide vormen zijn standaardtaal, maar witloof is veel gebruikelijker in BE, witlof vooral in NL. Geen van beide is echt landneutraal te noemen, want ze zijn allebei regionaal gekleurd. |
VRT-taal
|
|||
|
toerismebureau
toeristenbureau |
toeristische dienst
|
VVV-dienst
|
Leenvertaling van bureau de tourisme |
Dikke Van Dale
VRT-taal |
||
|
wegens (+ bijv. nw.)
wegens te druk wegens te duur wegens ziek |
bijzin met omdat/want
of: wegens + zelfst. nw. omdat zij het te druk heeft omdat de auto te duur is wegens ziekte |
Deze nieuwe constructie kan erg handig zijn om iets bondig te formuleren (wegens te duur is kernachtiger dan een bijzin als omdat het te duur is), en is daarom o.i. een kanshebber om in de richting van de standaardtaal te evolueren. |
Taalunieversum
|
|||
|
ocharme
|
ocharm
ocharmen |
Dikke Van Dale
|
||||
|
verluchten
verluchting |
ventileren
uitluchten opluchten laten doorwaaien ventilatie luchtverversing frisse lucht |
In NL denkt men bij verluchting vaak spontaan aan boekverluchting (de illustratie van middeleeuwse boeken). |
Dikke Van Dale
Wikipedia: boekverluchting |
|||
|
doorgedreven
|
diepgaand
intensief grondig |
Dikke Van Dale
|
||||
|
zich inschrijven in
|
in het kader passen van
aansluiten bij zich akkoord verklaren met |
Gallicisme (s’inscrire dans) |
Taalunieversum
|
|||
|
/ɣ/ (zachte g) of /ʒ/ (Franse j)
|
passagier
energie chirurgie |
/ʒ/ (Franse j als in journaal)
|
Nederland neemt de Franse uitspraak min of meer over. In België wisselt de uitspraak: Franse leenwoorden worden vaak vernederlandst (cf. dossier, expert). |
Dikke Van Dale
|
||
|
/ɣ/ (zachte g)
|
goal
drugs gangster |
/ɡ/ (Franse g als in garçon)
|
Dutch++
|
|||
|
Uitspraak wisselt: /ɑ/, /æ/ of /ɛ/.
(Maar geen /ɑ/ in bv. app, bat, back-up, big bang, manager …) |
cash, caravan, fan, flat(gebouw), gangster, gehandicapt, plannen, scannen,
tankstation, tram, zappen |
Uitspraak: /ɛ/ (als in pet)
|
De klank /æ/ komt niet voor in het Standaardnederlands (wel in dialecten). In NL benadert men die nagenoeg uitsluitend met de /ɛ/, in BE varieert de uitspraak: sommige woorden worden vernederlandst, andere (vaak nieuwere) niet. |
Dutch++
Wikipedia: æ |
||
|
Uitspraak wisselt: vernederlandst of op zijn Frans.
record: /rəkɔrt/, niet /rəkɔːr/ dossier: /dɔsje/ of /dɔsir/, niet /dɔʃe/ expert: /ɛkspɛːr/ of /ɛkspɛrt/ |
record
dossier expert restaurant cabaret |
Uitspraak op zijn Frans.
record: /rəkɔːr/ dossier: /dɔʃe/ of /dɔsje/ expert: /ɛkspɛːr/ |
Nederland neemt de Franse uitspraak min of meer over. In België wisselt de uitspraak: Franse leenwoorden worden vaak vernederlandst (cf. passagier, energie). |
Dutch++
Taalunieversum: dossier |
||
|
expert (uitspraak: /ɛkspɛrt/)
experten |
expert (uitspraak: /ɛkspɛ:r/)
experts |
Vernederlandste uitspraak met eind-t vroeger afgekeurd (bijv. in Taalwijzer van Paul Cockx), nu standaardtaal in BE (cf. uitspraak van dossier). Door die eind-t ontstond ook een nieuwe meervoudsvorm. |
Dikke Van Dale
VRT-taal |
|||
|
welgekomen
|
welkom, welkome
wenselijk, opportuun |
Label in DVD: (Belgisch-Nederlands) zonder meer. VRT-taal vindt welgekomen toch te mijden. |
Dikke Van Dale
VRT-taal |
|||
|
terugbetalen
|
restitueren
|
Restitueren wordt in BE als te letterlijk vertaald Frans (gallicisme) ervaren. | ||||
|
content zijn van
tevreden zijn van |
|
tevreden zijn over
tevreden zijn met blij zijn met |
Nuance: tevreden zijn met = genoegen nemen met (het is voldoende); tevreden zijn over = ermee ingenomen zijn (het is meer dan voldoende) |
Dikke Van Dale
|
||
|
in sneltempo
|
in ijltempo
ijlings in razende, vliegende vaart snel |
Dikke Van Dale
|
||||
|
Uitspraak van s en j apart (zoals in ‘Was Jan er?’)
|
officieel
nationaal speciaal dossier |
Uitspraak van s en j vaak samen (zoals in ‘sjaal’),
maar uitspraak apart komt ook voor |
Dutch++
|
|||
|
de deur vastdoen
de deur vastmaken |
de deur op slot doen
de deur sluiten de deur dichtdraaien |
Dikke Van Dale
|
||||
|
look
|
knoflook
|
Look, het plantengeslacht waartoe o.m. bieslook en knoflook behoren, wordt in België ook metonymisch gebruikt in de betekenis van knoflook. |
VRT-taal
|
|||
|
om zeep zijn, gaan
(De wereld is om zeep — Urbanus) |
ten onder gaan, tenietgaan, teloorgaan
Wel landneutraal: om zeep helpen, brengen = doen ten onder ,teniet-, teloorgaan |
Opgelet: om zeep zijn/gaan is Belgisch-Nederlands in de figuurlijke betekenis teloorgaan, maar wel standaardtaal in het hele taalgebied in de letterlijke betekenis dood zijn/gaan |
Dikke Van Dale
Onze Taal |
|||
|
zich ergens aan zetten
Ik zal mij daar eens aan zetten! |
er werk van maken
ermee beginnen iets onder handen nemen iets op zich nemen zich ergens over buigen |
GTB
|
||||
|
aanrekenen
er staat iets aangerekend op mijn factuur |
rekenen (in de prijs)
in rekening brengen er staat iets (vermeld) op mijn factuur er wordt iets in rekening gebracht op… |
Referentiebestand
Belgisch-Nederlands |
||||
|
klacht
bezwaar(schrift) beklag (wegens ongerechtigheid, onregelmatigheid) |
reclame
|
Het gebruik van reclame in deze betekenis is in BE niet bekend. |
Dikke Van Dale
|
|||
|
voorschrift
doktersvoorschrift vrij van voorschrift voorschriftplichtig (verkrijgbaar) op voorschrift |
recept, prescriptie
doktersrecept receptvrij receptplichtig (verkrijgbaar) op recept |
Geen labels in DVD. Allebei standaardtaal, maar voorschrift is veruit het gebruikelijkst in BE, recept in NL. |
Dikke Van Dale
|
|||
|
pechstrook
|
vluchtstrook
|
Dikke Van Dale
VRT-taal |
||||
|
recycleren
gerecycleerd recycleert recycleerde recycleerbaar |
recycleren, herwinnen, terugwinnen, hergebruiken
herbruikbaar |
recyclen
gerecycled recyclet recyclede recyclebaar, geschikt voor recycling |
In Van Dale GWB 5.0 nog label (België) bij recycleren, in online DVD niet meer. In online Van Dale EN-NL: ‘recyclable’ = recycleerbaar, recupereerbaar, regenereerbaar (geen vermelding van recyclebaar) |
Van Dale GWB 5.0
Dikke Van Dale Van Dale EN-NL |
||
|
verstrengen
verstrengde maatregelen |
strenger worden of maken
strengere maatregelen |
Dikke Van Dale
|
||||
|
opgezet spel
|
afgesproken
van tevoren beraamd (een) doorgestoken kaart |
Nog geen gegevens gevonden voor afgesproken spel: oké of contaminatie van afgesproken + opgezet spel? |
VRT-taal
|
|||
|
gesofisticeerd
gesofistikeerd |
verfijnd, geavanceerd, geraffineerd, elegant
(zeer) ingewikkeld, complex intellectueel ingesteld, spits, geestig (persoon) |
Niet onbekend in NL, maar minder gebruikelijk. |
VRT-taal 1
VRT-taal 2 Referentiebestand Belgisch-Nederlands |
|||
|
gaan winkelen
gaan shoppen naar de stad gaan winkelskijken |
statten
|
Dikke Van Dale
|
||||
|
solden
|
koopjes
|
De strijd is intussen echt wel beslecht: de Vlaming gaat niet naar de koopjes, maar naar de solden. |
Juist – R. Hendrickx – VRT
Dikke Van Dale |
|||
|
beginnen + inf.
|
durven + inf. Durf denken (slogan Universiteit Gent) Anders durven denken en doen (slogan N-VA) |
beginnen te + inf.
durven te + inf. helpen (te) + inf. |
Taalunieversum:
beginnen te durven te helpen (te) |
|||
|
berline
|
vierdeurs (personenauto)
|
sedan
|
Wikipedia:
Lijst van verschillen |
|||
|
aanwezigheidslijst
|
presentielijst
|
Dikke Van Dale
Referentiebestand Belgisch-Nederlands |
||||
|
aanwerven
aanwervingsstop |
in dienst nemen
vacaturestop |
Dikke Van Dale
Referentiebestand Belgisch-Nederlands |
||||
|
abstractie maken van
|
buiten beschouwing laten
niet in aanmerking nemen abstraheren van |
Taalunieversum
Referentiebestand Belgisch-Nederlands |
||||
|
hangtoilet
|
wandcloset
|
Beide woorden zijn standaardtaal en komen veelvuldig op sites van beide landen voor, maar hangtoilet is veruit het gebruikelijkst in BE, wandcloset in NL. | ||||
|
verschieten
enorm verschoten zijn zich dood verschieten |
schrikken
erg geschrokken zijn zich doodschrikken zich een aap schrikken zich een hoedje schrikken |
Label (Belgisch-Nederlands, spreektaal) |
Dikke Van Dale
Referentiebestand Belgisch-Nederlands |
|||
|
belangenvermenging
|
belangenverstrengeling
|
Belangenverstrengeling is niet gangbaar in BE. Toch geen labels in DVD. |
Referentiebestand
Belgisch-Nederlands |
|||
|
aanduiden
|
(gegevens) opgeven, vermelden, specificeren
(personen) benoemen, aanwijzen, selecteren voor een functie |
Dikke Van Dale
Referentiebestand Belgisch-Nederlands |
||||
|
aankleven
een idee, ideologie aankleven |
aanhangen, verdedigen, steunen
|
Weinig gebruikt. Wel standaardtaal in de andere betekenissen: sterk gehecht/verknocht zijn aan iem., trouw blijven aan iem., iem. voortdurend aanhangen / gehecht blijven aan iets, geen afstand doen van iets |
Dikke Van Dale
VRT-taal |
|||
|
aanschuiven
Het is aanschuiven op de ring (verkeersinfo op de radio) |
filerijden
bumper aan bumper rijden in de file, rij staan Er is file op de ringweg Het gaat langzaam op de ringweg |
VRT-taal
Referentiebestand Belgisch-Nederlands |
||||
|
-atie
reservatie annulatie annulatieverzekering facturatie |
-ering
reservering annulering annuleringsverzekering facturering |
Beide vormvarianten zijn correct, maar -atie is gebruikelijker in BE. |
VRT-taal
Taalunieversum |
|||
|
nieuwjaarsbrief
|
(in België) op school voorbereide nieuwjaarswens die kinderen begin
januari voor hun ouders, peter en/of meter voorlezen of opzeggen |
In NL begrijpt men nieuwjaarsbrief als brief met gelukwensen voor het nieuwe jaar ontvangen in de post. |
Dikke Van Dale
Referentiebestand Belgisch-Nederlands |
|||
|
eindejaarspremie
|
eindejaar eindejaars- eindejaarsfeesten, eindejaarsactie … het jaareinde, de kerstdagen, de feestdagen, (met) oud en nieuw |
kerstgratificatie
kerstpremie |
Vroeger was eindejaar(s-) Belgisch-Nederlands, maar intussen is het ook in NL ingeburgerd. |
VRT-taal
Referentiebestand Belgisch-Nederlands |
||
|
bijkomend
|
extra
aanvullend supplementair nieuw nog meer |
In NL wordt bijkomend opgevat als incidenteel, accessoir: iets dat minder belangrijk is dan de hoofdzaak; iets dat er tussen haakjes ook nog even bij komt. |
Dikke Van Dale
VRT-taal |
|||
|
kost
meerkost loonkost |
kosten
meerkosten loonkosten |
Kost is eten (al dan niet figuurlijk, zoals in “Dat boek is zware kost”). |
Taalunieversum
VRT-taal |
|||
|
Monaco Parameter |
Wisselende uitspraak:
Monaco parameter |
Monaco Parameter |
Dikke Van Dale
|
|||
|
leiband
|
lijn
riem |
Dikke Van Dale
Taalunieversum |
||||
|
treinbegeleider
|
conducteur
(kaartjesknipper) |
Treinbegeleider wordt officieel gebruikt door de NMBS. Opgelet, ‘faux ami’ met het Frans: le conducteur = de treinbestuurder, machinist. |
Dikke Van Dale
|
|||
|
show verkopen
|
show maken
praatjes verkopen |
Veel meer zoektreffers op Belgische sites voor show verkopen. | ||||
|
een praatje slaan
|
een praatje maken
|
Dikke Van Dale
|
||||
|
panikeren
|
in paniek raken
|
(panieken)
|
Dikke Van Dale
VRT-taal |
|||
|
draagberrie
|
brancard
draagbaar berrie |
Dikke Van Dale
VRT-taal |
||||
|
halfopen bebouwing
|
halfvrijstaande woning
|
Dikke Van Dale
|
||||
|
zonenummer
|
netnummer
|
Dikke Van Dale
|
||||
|
compromis
|
voorlopige koopakte (van een onroerend goed)
|
Opgelet: het compromis (niet: de). |
Dikke Van Dale
|
|||
|
overlevingspensioen
|
(in België) pensioen dat aan de langst levende belanghebbende toekomt
|
genderneutrale term voor weduwepensioen |
Dikke Van Dale
|
|||
|
omslag
briefomslag |
enveloppe
|
couvert
|
Couvert wordt in België begrepen als “vork, lepel, mes, bord, servet enz. voor één persoon aan tafel” (een diner van twintig couverts; van 40 euro per couvert), en is daarom beter te mijden in landneutraal Nederlands. |
Dikke Van Dale
|
||
|
voorblad
schutblad dekblad |
“Voorblad” staat in deze betekenis gek genoeg helemaal niet in Van Dale, maar is ingeburgerd in België en geeft ook massa’s zoektreffers op .nl-sites in deze betekenis. | |||||
|
bovenhalen
|
tevoorschijn halen
|
Dikke Van Dale
|
||||
|
stratier
|
straathond
hond van gemengd ras kruising bastaard |
Label (Belgisch-Nederlands, schertsend) in GVD. |
Dikke Van Dale
|
|||
|
farde
farde sigaretten |
ringmap
classeur |
map
slof sigaretten |
ordner
ringband |
DVD vermeldt bij classeur het label (spreektaal). |
Dikke Van Dale
Taalunieversum |
|
|
zjin plan trekken
zich uit de slag trekken |
zich behelpen
zich (wel) weten te redden uit een moeilijkheid weten te raken |
Dikke Van Dale
|
||||
|
haast en spoed (is zelden goed)
|
haastige spoed (is zelden goed)
|
Geen labels in DVD, gewoon allebei tot de standaardtaal gerekend, maar in de praktijk is er wel een beduidend regionaal verschil qua gebruiksfrequentie. |
Dikke Van Dale
|
|||
|
beschrijf
klein beschrijf groot beschrijf |
het opmaken van een akte
verminderde registratiebelasting voor kleinere woningen (in België) registratiebelasting wanneer het klein beschrijf niet geldt (in België) |
Dikke Van Dale
|
||||
|
kicker
kickeren kickertafel |
tafelvoetbal
tafelvoetbal spelen voetbaltafel |
Label: spreektaal |
Dikke Van Dale
|
|||
|
triestig
|
bedroevend
|
Wél standaardtaal in de betekenis “triest”: bv. het is triest(ig) weer. |
Dikke Van Dale
|
|||
|
aan de weg timmeren
|
iets proberen te verbeteren
zich ergens voor inspannen |
Andere betekenis in NL! |
Dikke Van Dale
|
|||
|
in het openbaar iets doen — bv. in het spreekwoord
“Wie aan de weg timmert, heeft veel bekijks” of succes hebben, resultaten behalen |
aan de weg timmeren
(flink, stevig, behoorlijk) aan de weg timmeren |
Andere betekenis in BE! |
Dikke Van Dale
|
|||
|
(in Nederland) snelle, kleine trein die in de Randstad rijdt
tussen een groot aantal steden |
sprinter
|
Dikke Van Dale
|
||||
|
verzustering, verzusteren
|
jumelage, jumeleren
een stedenband hebben/aangaan |
Taalunieversum
|
||||
|
|
curieus
curieuzeneus Curieuzeneuzemosterdpot! |
nieuwsgierig
nieuwsgierige nieuwsgierigaard nieuwsgierig aagje Je moet niet zo nieuwsgierig zijn! |
hussen met je neus ertussen |
Labels in DVD: spreektaal, informeel |
Dikke Van Dale
|
|
|
raadpleging (van arts)
|
consultatie
consult |
Het werkwoord raadplegen is wel gangbaar in het hele taalgebied (Raadpleeg uw arts …) |
Dikke Van Dale
|
|||
|
en een klets
en een sjiek |
en nog wat
en een beetje en kleingeld |
DVD, betekenis 2 van klets: (gewestelijk) kleine hoeveelheid in het algemeen |
Dikke Van Dale
|
|||
|
sjiek
geen sjiek waard zijn |
Gek genoeg geen enkel label bij betekenis ‘kauwgom’ in DVD. Lijkt ons toch op zijn minst informeel. 1. (gewestelijk) tabakspruim 2. pruimtabak 3. (stukje) kauwgom 4. geen sjiek waard zijn: helemaal niets, geen sikkepit |
Dikke Van Dale
Taalunieversum Onze Taal: geen zier, geen sjiek … |
||||
|
hoederecht
|
recht om na echtscheiding de kinderen bij zich te houden
voogdij |
Label (Belgisch-Nederlands, juridisch) in DVD. |
Dikke Van Dale
|
|||
|
overroepen
die film is overroepen |
overschat
ten onrechte opgehemeld, geprezen (overdreven) gehypet |
Dikke Van Dale
|
||||
|
kelderen
een voorstel kelderen |
doen mislukken
onmogelijk maken ten onder brengen fnuiken afschieten |
Onovergankelijk gebruik is wel landneutrale standaardtaal: de aandelen kelderen. |
Dikke Van Dale
|
|||
|
begrijpe wie kan
begrijpe wie begrijpen kan |
wie het begrijpt mag het zeggen
|
Zeer ingeburgerde uitdrukking in Vlaanderen, minder frequent gebruikt in Nederland. Niet opgenomen in DVD, wel in Van Dale NL-EN. |
Online Van Dale
Nederlands-Engels |
|||
|
(iets) aanklagen
|
aan de kaak stellen
afkeuren laken |
Label in DVD: (Belgisch-Nederlands, mbt. zaken) |
Dikke Van Dale
|
|||
|
vrije radio
|
piratenzender (±)
lokale radio zonder zendvergunning |
Zie o.a. Wikipedia voor nuanceverschillen |
Wikipedia:
vrije radio Wikipedia: piratenzender |
|||
|
brugdag
de brug maken |
vrije dag tussen het weekend en een feestdag (of tussen twee feestdagen)
er een lang weekend van maken |
snipperdag tussen twee vrije dagen
een snipperdag opnemen tussen twee vrije dagen |
In NL komt brugdag ook voor, maar in een iets specifiekere betekenis: dag tussen twee officiële vrije dagen, aangewezen door de werkgever, verplicht als vakantiedag op te nemen. In BE niet altijd verplicht. |
Dikke Van Dale
Taalunieversum Proz.com |
||
|
vorige zaterdag
|
afgelopen zaterdag
|
De combinatie van vorige met de naam van een dag wordt in NL niet als abnormaal ervaren, maar komt er weinig voor. |
Taalunieversum
|
|||
|
verlof
gesloten wegens jaarlijks verlof tijdens ons verlof gingen we … |
vakantie
jaarlijkse vakantie(dagen) vakantieverlof |
Verlof is de toestemming verleend aan werknemers / militairen om een periode afwezig te blijven. Vaak gebruikt in samenstellingen en vaste combinaties: ziekte~, zwangerschaps~, bevallings~, ouderschaps~, educatief ~, penitentiair ~, buitengewoon ~, onbetaald ~ … |
Taalunieversum
|
|||
|
verlengd weekend
|
lang weekend
|
Beide varianten komen in het hele taalgebied voor, maar met verschillende frequentie. |
Google-treffers:
“verlengd weekend” site:.nl (6.000) “verlengd weekend” site:.be (61.800) “lang weekend” site:.nl (290.000) “lang weekend” site:.be (66.000) |
|||
|
het opzet
kwaad opzet |
de / het opzet
boos / boze opzet kwaad / kwade opzet |
Dikke Van Dale
Taalunieversum |
||||
|
proper
“Een propere buurt is een plezantere buurt” (slogan van Indevuilbak) |
schoon
|
Proper is wél landneutraal in de betekenissen ‘hygiënisch’ (propere toiletten), ‘gesteld op orde en netheid’ (een propere huisvrouw) en ‘net’ (een propere stad). |
Taalunieversum
indevuilbak.be |
|||
|
publiciteit maken voor iets
promotie maken voor iets |
reclame maken voor iets
iets promoten publiciteit geven aan iets (±) |
Leenvertalingen uit het Frans: faire la pub(licité), faire la promo(tion). Promotie maken betekent salarisverhoging krijgen, promoveren tot een nieuwe functie. |
Dikke Van Dale
VRT-taal |
|||
|
autostrade
|
autosnelweg
snelweg |
Label in DVD: (Belgisch-Nederlands, spreektaal) |
Dikke Van Dale
VRT-taal |
|||
|
veralgemening
|
generalisatie
|
Beide varianten komen in het hele taalgebied voor, maar met verschillende frequentie. |
Google-treffers:
“veralgemening” site:.nl (6.340) “veralgemening” site:.be (31.400) “generalisatie” site:.nl (56.400) “generalisatie” site:.be (22.200) |
|||
|
fare (mv. faren of fares)
|
groot licht
koplamp koplicht |
Ontleend aan Frans phare Label in DVD: (Belgisch-Nederlands, spreektaal) (Toegevoegd in 2006) |
Dikke Van Dale
|
|||
|
barre
|
staaf
stang buis baar (±, bv. voor goud) |
Balletdansers oefenen wel aan een barre. |
Dikke Van Dale
|
|||
|
pikken
die drank pikt op de tong |
prikkelen
prikken steken een prikkelend gevoel veroorzaken |
Label in DVD: (gewestelijk). In de elf andere betekenissen is pikken wel standaardtaal. |
Dikke Van Dale
|
|||
|
in de mate van het mogelijke
|
voor zover mogelijk
voor zover het mogelijk is waar mogelijk zo goed mogelijk rekening houdend met de mogelijkheden |
Leenvertaling van Frans dans la mesure du possible |
Dikke Van Dale
|
|||
|
(een) afspraak nemen
|
een afspraak maken
|
Leenvertaling van Frans prendre (un) rendez-vous. Niet opgenomen in Van Dale. | ||||
|
volgens de nood
|
naargelang de behoefte
indien nodig waar nodig voor zover (het) nodig (is) |
Leenvertaling van Frans selon le besoin. Niet opgenomen in Van Dale. | ||||
|
schrik hebben (van)
|
bang zijn (voor)
|
Dikke Van Dale
Taalunieversum |
||||
|
tiens
|
uitroep van verbazing of verwondering
hé zeg kijk eens aan … |
nou
|
Dikke Van Dale
|
|||
|
achteruit parkeren
parkeren |
insteken (achteruit, haaks op de rijweg)
vs. fileparkeren (achteruit, parallel met de rijweg) |
Noch insteken, noch fileparkeren is gangbaar in België. |
Dikke Van Dale
Taalunieversum |
|||
|
recyclage-
recyclagepapier |
kringloop-
kringlooppapier |
Onze Taal
|
||||
|
Nog …
Nóg in Frankrijk vindt volgend weekend evenement X plaats … |
‘Nog’ geplaatst aan het begin van een zin, vóór een element dat in de vorige zin(nen) ter sprake is gekomen, om de overgang naar een nieuwe mededeling te maken. Label (Belgisch-Nederlands, formeel) in DVD. |
Dikke Van Dale
|
||||
|
paar en onpaar
pare en onpare huisnummers |
even en oneven
|
Leenvertaling van Frans pair, impair. Standaardtaal in BE volgens Taalunieversum. Geen enkel label in DVD. |
Dikke Van Dale
Taalunieversum |
|||
|
militant
actievoerder actief lid van een partij |
DVD labelt militant als (Belgisch-Nederlands); VRT-taal meldt dat het in het hele taalgebied ingang heeft gevonden. |
Dikke Van Dale
VRT-taal |
||||
|
materniteit
|
kraamkliniek
kraamafdeling kraaminrichting |
Materniteit is wel landneutraal in de betekenis ‘moederschap’. |
Dikke Van Dale
|
|||
|
natuur
(smaak van bv. yoghurt, melkdranken) |
natuuryoghurt
|
naturel
|
BE: ‘Danone Natuur’ NL: ‘Danone Naturel’ |
Danone Nederland
Danone België |
||
|
borstel
met de grove borstel ergens met de grove borstel doorgaan |
bezem
op een ruwe, niet al te zachtzinnige of al te zorgvuldige wijze er met de grote / brede / botte bijl (op) inhakken een zaak ruw aanpakken niets of niemand ontzien |
Borstel is wel landneutraal in andere betekenissen (afwasborstel, schrobborstel, wc-borstel …) |
Dikke Van Dale
VRT-taal |
|||
|
niet afgeven
Ik geef niet af! |
niet opgeven
niet aflaten Ik geef niet op! Ik geef me niet (zomaar) gewonnen! |
contaminatie | ||||
|
volharden in de boosheid
|
(blijven) volharden
niet aflaten |
Label (gewestelijk) in DVD. Lijkt ons prima bruikbaar Belgisch-Nederlands. |
Dikke Van Dale
|
|||
|
|
vanbuiten leren, kennen
uit het hoofd leren, kennen |
Vele Belgen hebben geleerd: zeg niet vanbuiten, maar uit het hoofd. Toch geeft Van Dale het geen enkel label, en er zijn massa’s Google-treffers voor “van buiten leren” op .nl-sites. |
Dikke Van Dale
|
|||
|
in functie van
|
naargelang (van)
volgens afhankelijk van op basis van op grond van in verhouding tot |
Spatie of niet in naar( )gelang? De meningen verschillen. Zie Onze Taal |
Dikke Van Dale
Taalunieversum VRT-taal |
|||
|
massa’s
(heel) veel, vele tal van er stonden duizenden / massa’s mensen zoveelste |
tig
er stonden tig duizend mensen tigste |
Zowel tig(ste) als massa’s zijn informeel. |
Dikke Van Dale
Taalunieversum |
|||
|
kap
|
capuchon
|
DVD geeft kap in deze betekenis geen enkel label mee. |
Dikke Van Dale
|
|||
|
oplijsten
|
op een lijstje zetten
een lijst aanleggen van opsommen |
Handig woord, nog wat ongebruikelijk in NL, maar zou daar ook wel eens kunnen doordringen. Ruud Hendrickx (VRT-taal) is er alvast fan van. |
Dikke Van Dale
VRT-taal |
|||
|
bijhebben
Ik heb mijn gsm niet bij. |
bij zich hebben
Ik heb mijn mobiele telefoon niet bij me. |
De status van bijhebben is volgens de Taalunie nog onduidelijk. Label in DVD: (niet-algemeen). Het staat echter al in tal van naslagwerken vermeld als (alg.Belg.N.), (Belg.), ZN, BN. |
Taalunieversum
|
|||
|
spitstechnologie
|
(uiterst) geavanceerde technologie
de laatste (nieuwe) technologie hightech |
Leenvertaling van Frans technologie de pointe. Van Dale FR-NL vertaalt dat als speerpunttechnologie, maar dat lijkt ons niet geheel juist, want speerpunttechnologie is belangrijk, maar niet per se uiterst geavanceerd. |
Dikke Van Dale
VRT-taal |
|||
|
verplaatsingskosten
|
reiskosten
|
voorrijkosten
|
Het woord voorrijkosten is de modale Belg volstrekt onbekend. |
VRT-taal
|
||
|
bollen
uitbollen (met auto) uitbollen (van mensen) |
tuffen, rollen, rijden
uitrollen(d tot stilstand komen) het rustig aan( )doen (aan het einde van je carrière/een grote inspanning) afbouwen |
Label in DVD: (Belgisch-Nederlands, informeel). DVD spelt “rustig aandoen”, vertalende Van Dales spellen “rustig aan doen”. Campagne Vlaamse Overheid (2001): “Niet te veel bollen!” |
Dikke Van Dale
vlaanderen.be |
|||
|
de bal misslaan
|
het mis hebben
het bij het verkeerde eind hebben |
de plank misslaan
|
Uitzonderlijk staat er zelfs eens een label bij de noordelijke uitdrukking: (Nederlands). |
Dikke Van Dale
|
||
|
u zal
u wil u kan |
u zult
u wilt u kunt u bent u hebt |
u is u heeft |
Vlamingen mijden vaak de werkwoordsvormen die bij gij voorkomen uit vrees dat die dialectisch of informeel zijn (hypercorrectie). |
VRT-taalcolumn: Bent u of is u?
u zult u wilt u wilt u hebt |
||
|
gij hadt
gij waart gij kwaamt gij zaagt gij vondt gij deedt gij werdt gij kondt … |
jij had
jij was jij kwam jij zag jij vond jij deed jij werd jij kon … |
Gij/ge, de informele aanspreekvorm in de spreektaal in het zuiden, heeft zijn eigen vormen van de verleden tijd. |
Taalunieversum
Taalunieversum (2) Alexander Thomas: werkwoorden vervoegen |
|||
|
spitant
een spitante opmerking |
bruisend, vitaal, kras
een gevatte, snedige, bijdehante opmerking |
Dikke Van Dale
Het Vlaams Woordenboek |
||||
|
charcuterie
|
fijne vleeswaren
fijnkost soms ook: winkel waar fijne vleeswaren verkocht worden |
Dikke Van Dale
|
||||
|
appelsien
|
sinaasappel
|
Appelsien is heus niet ‘Vlaams’, want was ooit gangbaar in het hele taalgebied. Zie ook: Dialectatlas van het Nederlands, Nicoline van der Sijs (2.14) |
Dikke Van Dale
|
|||
|
jeansbroek
|
jeans
|
spijkerbroek
|
Zie ook: Dialectatlas van het Nederlands, Nicoline van der Sijs (2.1) |
Dikke Van Dale
|
||
|
friet
frieten frietjes |
(patates) frites
patat |
Zie ook: Dialectatlas van het Nederlands, Nicoline van der Sijs (2.11) |
Dikke Van Dale
|
|||
|
schoonbroer
|
|
zwager
|
Geen van beide draagt een label in DVD. Voor beide woorden is gebruik in een tekst bestemd voor het hele taalgebied verdedigbaar. |
Dikke Van Dale
Taalunieversum |
||
|
mémé
|
bomma
|
oma
grootmoeder |
opoe
grootje |
Dikke Van Dale
|
||
|
bompa
|
opa
grootvader |
Dikke Van Dale
|
||||
|
missen is menselijk
|
iedereen kan zich vergissen
|
Latijn: errare humanum est |
Dikke Van Dale
|
|||
|
pladijs
|
schol
|
Pladijs: ontleend aan Picardisch pladisse |
Dikke Van Dale
|
|||
|
helaba
|
hé, jij daar
hé, zeg |
Label (Belgisch-Nederlands) (voorlopig toegevoegd in 2013) |
Dikke Van Dale
|
|||
|
van zijn pluimen verliezen
(van) zijn pluimen laten |
van zijn reputatie inboeten
gezichtsverlies lijden verlies, schade lijden aftakelen |
Leenvertaling van Frans (y) laisser des plumes |
Dikke Van Dale
|
|||
|
pluim
|
veer (van een vogel)
|
Wel landneutraal in andere betekenissen, bv. als sieraad op hoeden, of lichte, donzige veer (zo licht als een pluimpje) |
Dikke Van Dale
|
|||
|
bij het/zijn haar getrokken
met het/zijn haar getrokken |
vergezocht
overdreven onjuist voorgesteld te gek voor woorden |
Naast deze vormen opgenomen in DVD komen ook nog voor: bij de haren getrokken, bij de haren gegrepen, bij het haar gegrepen … |
Dikke Van Dale
Vraag in TranslatorsCafé |
|||
|
(iets vertellen) van naaldje tot draadje
|
van begin tot einde, met alle bijzonderheden
in detail, in geuren en kleuren haarfijn |
Dikke Van Dale
|
||||
|
dat is zo klaar als pompwater
|
dat is zo klaar als een klontje
|
Dikke Van Dale
|
||||
|
hoe de vork aan de steel zit
|
hoe de vork in de steel zit
|
Alleen de uitdrukking met in is opgenomen in Van Dale. Toch is de versie met aan de gangbaarste in Vlaanderen. |
Miet Ooms
|
|||
|
tegen de sterren op (zuipen, liegen, vloeken …)
|
zonder maat te houden
schaamteloos vloeken als een ketter/dragonder/kaaiwerker drinken/zuipen als een ketter/spons/vergiet/tempelier liegen als een bidprentje/advocaat/almanak |
tegen de /alle klippen op
|
(Roken zit ook in deze sferen, maar dat doe je niet zozeer tegen de sterren op, dan wel als een ketter / schoorsteen / Vesuvius) |
Dikke Van Dale
|
||
|
opendeurdag
|
open dag
open huis |
VRT-taal
Taalunieversum Dikke Van Dale |
||||
|
groentjes
fijne groentjes |
groenten
fijngesneden groenten |
VRT-taal raadt het gebruik van groentjes in deze betekenis op, maar de opmars ervan lijkt niet te stuiten, mede dankzij talloze kookprogramma’s. |
Dikke Van Dale
VRT-taal |
|||
|
dichter
Kom wat dichter. Welk station is het dichtst? Gent-Dampoort is dichter. |
dichterbij
Kom wat dichterbij. Welk station is het dichtstbij? Gent-Dampoort is dichterbij. |
Zie overigens de bron voor het verschil tussen dichtbij en dicht bij. |
VRT-taal
|
|||
|
iemand de les spellen
|
iemand berispen
iemand de mantel (uit)vegen |
Dikke Van Dale
|
||||
|
lering trekken uit iets
een les trekken uit iets lessen trekken uit iets |
Er wordt vaak gezegd dat het “lering” moet zijn in plaats van “les(sen)”, maar “een les trekken” draagt geen enkel label in DVD en “lessen trekken” wordt ook niet gecorrigeerd in de Taalmail van Ruud Hendrickx. |
Dikke Van Dale
VRT-taalmail 503 |
||||
|
het nuttige aan het aangename koppelen
|
het nuttige met het aangename verenigen, verbinden
|
Daarnaast komt “het nuttige aan het aangename paren” in het hele taalgebied voor, maar veel minder frequent. |
Google-treffers:
“~ koppelen” site:.be (65.000) “~ koppelen” site:.nl (909) |
|||
|
fermette
|
(gerestaureerd) boerderijtje
woonboerderij huis in boerderijstijl |
boerderette
|
Het begrip boerderette zou geïntroduceerd zijn door Wim T. Schippers. |
Dikke Van Dale
encyclo.nl |
||
|
nochtans
|
toch
echter niettemin evenwel |
Label (verouderd) in DVD, maar geenszins verouderd in Vlaanderen. |
Tweetkaart
|
|||
|
zorgen
intensieve zorgen palliatieve zorgen |
(medische) verzorging
intensive care palliatieve zorg/verzorging |
Dikke Van Dale
|
||||
|
verwijlinterest(en)
verwijlrente nalatigheidsinterest |
vertragingsrente
|
Dikke Van Dale
Het Vlaams Woordenboek |
||||
|
te allen prijze
|
(het) koste wat het kost
koste wat kost wat het ook moge kosten hoe dan ook |
Dikke Van Dale
Onze Taal |
||||
|
inwijkeling
|
immigrant
nieuwe inwoner |
Dikke Van Dale
|
||||
|
geld ontlenen |
ontlenen
boeken ontlenen |
lenen
(bij een bibliotheek, videotheek, mediatheek …) boeken lenen geld lenen |
Ontlenen is wel landneutraal in de betekenis ‘te danken hebben aan’ (bv. zijn naam ontlenen aan iets) |
Dikke Van Dale
|
||
|
ergens over kijken
daar heb ik over gelezen |
|
ergens overheen kijken
iets over het hoofd zien iets niet opmerken daar heb ik overheen gelezen |
De vormen met -heen zijn ‘versterkingen’ van (er)over, aldus DVD, en dus niet verplicht. Beide vormen zijn standaardtaal, alleen is -heen veel minder gebruikelijk in Vlaanderen. |
Dikke Van Dale
|
||
|
rapportering
|
rapportage
|
Beide vormvarianten zijn correct, maar -ering is gebruikelijker in BE. |
Google-zoektreffers
|
|||
|
noemen
Hij noemt Jan. |
heten
Hij heet Jan. |
Het ultieme schoolvoorbeeld van niet-algemeen Belgisch-Nederlands. | ||||
|
flou
|
vaag
onduidelijk niet scherp omlijnd |
Labels in DVD bij flou: (schilderkunst) en (fotografie) |
Dikke Van Dale
|
|||
|
modereren
het gesprek wordt gemodereerd door … |
leiden
het gesprek wordt (in goede banen) geleid door … |
Een gespreksleider kan men wel in het hele taalgebied een moderator noemen. | ||||
|
notitietechniek
|
notatietechniek
|
Wel standaardtaal: notities (= aantekeningen) | ||||
|
cinema
|
bioscoop
|
VRT-taal meldt dat cinema spreektalig is. DVD geeft het woord geen enkel label mee. |
Dikke Van Dale
VRT-taal |
|||
|
(niet) veel in de pap te brokken hebben
|
(niet) veel in de melk te brokken hebben
(niet) veel in de melk te brokkelen hebben niet veel invloed hebben niet veel te zeggen hebben |
Dikke Van Dale
|
||||
|
dikketruiendag
|
warmetruiendag
|
|||||
|
eindwerk
|
afstudeerscriptie
verhandeling |
eindscriptie
|
Dikke Van Dale
|
|||
|
constipatie
verstopping |
obstipatie
|
Obstipatie komt ook wel in medische teksten voor in België, maar is —zeker in de volksmond— veel minder gebruikelijk dan constipatie. | ||||
|
tankkaart
|
tankpas
|
|||||
|
volle rijst
volwaardige rijst volkorenrijst |
zilvervliesrijst
bruine rijst |
Leenvertaling van Frans riz complet. | ||||
|
zagevent
zaag |
zeur
zeurkous zeurpiet |
zaniker
|
Er is geen volledige noord-zuidscheiding, maar de afleidingen van zagen zijn couranter in het zuiden, die van zeuren en zaniken in het noorden. |
Dikke Van Dale
|
||
|
de kaart trekken van –
Het stadsbestuur trekt resoluut de kaart van duurzame mobiliteit. |
inzetten op
zich / zijn activiteiten richten op voluit gaan voor |
Dikke Van Dale
|
||||
|
aprilvis
|
aprilgrap
1(-)aprilgrap |
Groene Boekje: 1 aprilgrap Witte Boekje: 1-aprilgrap |
Dikke Van Dale
|
|||
|
in een hogere versnelling schakelen
naar een hogere versnelling schakelen |
een stapje verder gaan
een stapje hogerop komen |
leenvertaling van Frans passer la vitesse supérieure, niet opgenomen in Dikke Van Dale |
Van Dale FR-NL
|
|||
|
onrechtstreeks
|
indirect
niet rechtstreeks zijdelings |
Geen label in DVD. Aangeduid als Belgisch-Nederlands in de spellingcontrole MS Word. |
Wikipedia: BE-NL
Referentiebestand Belgisch-Nederlands |
|||
|
vaak hebben
|
moe zijn
slaperig zijn |
slaap hebben
|
Dikke Van Dale
|
|||
|
dat zijn vijgen na Pasen
|
daarvoor is het nu te laat
dat komt te laat dat heeft geen zin meer |
dat is mosterd na de maaltijd
|
Dikke Van Dale
WNT P. Debrabandere (3.7) |
|||
|
citerne
|
1. olietank
2. tankwagen |
Dikke Van Dale
|
||||
|
pallet
uitspraak: /pɑlɛt/ mv: palletten |
pallet
uitspraak: /pɛlət/ mv: pallets |
Pallet rijmt in België op ballet. In Nederland hoor je het verschil niet tussen pallets en (hout)pellets. |
Dikke Van Dale
|
|||
|
volwaardige rijst
|
bruine rijst
zilvervliesrijst |
Leenvertaling van Frans riz complet. Niet opgenomen in DVD. Wel terug te vinden op verpakkingen. |
Uncle Ben’s België
|
|||
|
sojascheuten
|
taugé
|
Labels in DVD: taugé (Nederland) sojascheuten: geen label |
Dikke Van Dale
|
|||
|
ergens aan kunnen
|
ergens bij kunnen
|
Vraag voorgelegd aan Taaladvies.net |
Lees de toelichting van Taaladvies.net in ons blogbericht
|
|||
|
verstaan (duidelijk horen OF vatten, inzien)
hyponiem: begrijpen (vatten, inzien) |
Verstaan is een hyperoniem van begrijpen. In gevallen waar beide woorden mogelijk zijn, kiest men in BE spontaan wat vaker voor verstaan en in NL voor het specifiekere begrijpen. |
Lees de uitgebreidere toelichting in ons blogbericht
|
||||
|
heenwedstrijd ·
|
wedstrijd die een club moet spelen op het veld van
|
uitwedstrijd
|
Taalvandaal
|
|||
|
achterophinken
|
achterblijven bij anderen
achterlopen achter(op) raken niet mee kunnen achter zijn achteraanblijven trager evolueren, vorderen dan anderen anderen moeizaam achterna komen niet bij de tijd zijn |
Dikke Van Dale
Het Vlaams Woordenboek Taalvandaal |
||||
|
(studententaal)
flessen (intransitief) geflest zijn flessen (transitief) |
buis
een buis hebben/krijgen buizen (intransitief) gebuisd zijn buizen (transitief) |
onvoldoende
zakken (voor een vak) niet slagen niet geslaagd zijn een onvoldoende geven, laten zakken zakken |
Dikke Van Dale
Taalvandaal |
|||
|
arbeidsongeval
werkongeval |
bedrijfsongeval
bedrijfsongeluk ongeval, ongeluk op het werk |
Dikke Van Dale
Taalvandaal |
||||
|
(het gras) afrijden, afdoen
|
maaien
|
Register: spreektalig |
Dikke Van Dale
Referentiebestand Belgisch-Nederlands Taalvandaal |
|||
|
laatavond-
laatavondjournaal laatavondfilm laatavondprogramma laatavondvervoer |
laat
het late journaal een late film een laat programma nachtvervoer |
Dikke Van Dale
Taalvandaal VRT-taal |
||||
|
frietvet
|
frituurvet
|
Dikke Van Dale
Taalvandaal |
||||
|
Frans brood
|
stokbrood
baguette |
Dikke Van Dale
Taalvandaal |
||||
|
foor
foorkramer |
kermis
|
kermisexploitant |
Kermis is landneutraal, maar -exploitant is niet gangbaar in BE. |
Dikke Van Dale
Taalvandaal |
||
|
stadsplan
|
stadsplattegrond
stadskaart |
Volgens Taalvandaal is stadsplan Belgisch-Nederlands; in DVD draagt het woord geen enkel label. |
Dikke Van Dale
Taalvandaal |
|||
|
(dat was) een maat voor niets
|
een vruchteloze poging
een poging zonder resultaat een druppel op een hete plaat dat heeft niets uitgehaald dat heeft geen zoden aan de dijk gezet |
Dikke Van Dale
Taalvandaal |
||||
|
dat kost stukken van mensen
|
dat is heel duur
dat kost handenvol geld dat is een hele aderlating |
dat is een rib uit je lijf
|
Dikke Van Dale
Taalvandaal |
|||
|
schuurborstel
|
harde bezem (met lange steel)
schrobber |
luiwagen
|
Zonder steel, in klein formaat, is schuurborstel wel landneutrale standaardtaal. Luiwagen begrijpen de meeste Vlamingen niet. |
Dikke Van Dale
Taalvandaal |
||
|
dat speelt in mijn hoofd
|
daar zit ik over te piekeren, tobben
|
Het woord tobben zal een Vlaming niet zo gauw in de mond nemen. |
Dikke Van Dale
Taalvandaal |
|||
|
sponshanddoek
(in badkamer) handdoek (in keuken óf badkamer) |
handdoek
(in badkamer) keukenhanddoek, theedoek (in keuken) |
Handdoek heeft een ruimere betekenis in BE. Niet meteen noord-zuidverschil bij grote formaten (badhanddoek of badlaken) |
Dikke Van Dale
Taalvandaal |
|||
|
een dikke nek hebben
een dikke nek |
arrogant, bekakt zijn
veel praatjes hebben naast zijn schoenen lopen verwaande kwast, opschepper, snoever, praatjesmaker, druktemaker |
Dikke Van Dale
Taalvandaal |
||||
|
van zijn neus maken
van zijn oren maken |
een hoge toon aanslaan
drukte maken protesteren klagen |
Dikke Van Dale
Taalvandaal |
||||
|
nazinderen
Die nederlaag zindert nog altijd na. |
nog niet verwerkt, verteerd zijn
in afgezwakte vorm doorwerken blijven hangen natrillen Die nederlaag is nog niet verteerd. De effecten ervan zijn nog altijd voelbaar. Men zit er nog mee in zijn maag. |
Dikke Van Dale
Taalvandaal |
||||
|
Neem
Pak (nu dat het waar is) |
Stel
Veronderstel (nu (eens) dat het waar is) |
Label in DVD bij nemen, 8e betekenis: (verouderd, Belgisch-Nederlands, niet algemeen) |
Dikke Van Dale
Taalvandaal |
|||
|
te nemen of te laten
Vijf euro, te nemen of te laten. Dit is mijn mening, en die is te nemen of te laten. |
hierover valt niet verder te onderhandelen of discussiëren
dit is mijn definitieve voorstel / prijs / aanbod Dit is mijn mening, en die staat vast / en daarmee uit. |
graag of niet
niet of graag |
Graag of niet is in deze zin niet gangbaar in BE en zal veeleer begrepen worden als “Of je het nu graag hebt of niet, je gaat het toch doen”. Ook kiezen of delen wordt in naslagwerken vermeld, maar dat betekent o.i. iets anders: “(moeten kiezen tussen) het ene of het andere”. |
Dikke Van Dale
Taalvandaal |
||
|
crèmerie
|
ijssalon
|
ijstent
|
Label in DVD: (Belgisch-Nederlands, spreektaal) |
Dikke Van Dale
Taalvandaal |
||
|
beenhouwer
beenhouwerij |
slager
slagerij |
Label in DVD: (Belgisch-Nederlands, spreektaal) |
Dikke Van Dale
Taalvandaal |
|||
|
jonge wolven
|
dynamische jongvolwassenen met drang tot vernieuwing
jonge vernieuwers |
jonge honden
jonge turken |
Dikke Van Dale
Taalvandaal |
|||
|
nonkel
|
oom
|
Label. (Belgisch-Nederlands, spreektaal) |
Dikke Van Dale
Taalvandaal |
|||
|
de plak zwaaien
|
de plak voeren
heersen de baas zijn het voor het zeggen hebben |
Dikke Van Dale
Taalvandaal |
||||
|
iemand van haar noch pluim(en) kennen
|
iemand helemaal niet kennen
|
Dikke Van Dale
Taalvandaal |
||||
|
(een kip) pluimen
(figuurlijk: iemand) pluimen |
plukken
afzetten, beroven, bestelen, uitkleden |
Dikke Van Dale
Taalvandaal |
||||
|
delokaliseren
|
de productie verhuizen naar een lagelonenland
|
Zie ook: lageloonland |
Dikke Van Dale
|
|||
|
lageloonland
|
lagelonenland
|
Column Ruud Hendrickx
VRT-taal |
||||
|
permanente vorming
|
permanente educatie
|
Google-treffers:
“permanente educatie” site:.nl (74.300) “permanente educatie” site:.be (1.770) “permanente vorming” site:.nl (4.960) “permanente vorming” site:.be (99.500) |
||||
|
bouwheer
|
opdrachtgever
aanbesteder |
‘Bouwheer’ wordt in NL alleen gebruikt m.b.t. paleizen en kerken, en klinkt er dus plechtstatig. |
Dikke Van Dale
Van Dale Fr-Nl Spellingcontrole MS Word |
|||
|
krasbiljet
|
kraslot
|
Dikke Van Dale
|
||||
|
ergens geen zaken mee hebben
|
er zich niet mee te bemoeien hebben
er niets mee te maken hebben |
leenvertaling van Frans n’avoir à faire, affaire à quelque chose |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
|||
|
aan hetzelfde zeel trekken
aan één zeel trekken |
één lijn trekken
hetzelfde beogen zich achter hetzelfde doel scharen |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
||||
|
zelfklever
|
sticker
|
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
||||
|
zelfzeker
|
zelfverzekerd
vol zelfvertrouwen |
Taalunieversum
Dikke Van Dale Gele Boekje |
||||
|
zagemeel
|
zaagsel
|
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
||||
|
het zomeruur
het winteruur |
de zomertijd
de wintertijd |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
||||
|
carrément
carrément weigeren |
vlakaf
vlakaf weigeren |
zonder omwegen
ronduit, botweg ronduit, botweg weigeren |
Label in DVD bij carrément: (Belgisch-Nederlands, spreektaal) — vgl. camion(ette) |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
||
|
vliegenraam
|
hor
|
Metonymisch kun je het ook over het muggengaas hebben, maar dat is eigenlijk alleen het gaas, niet het raam waarover het gespannen is. |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
|||
|
je voeten aan iets vegen
Hij veegt er zijn voeten aan. |
je er niets van aantrekken
je er niet voor inspannen, inzetten Hij doet helemaal niet zijn best. Hij levert er helemaal geen inspanning voor. |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
||||
|
een zware voet hebben
met een zware voet rijden |
steeds te hard rijden
een hardrijder zijn |
Gele Boekje
|
||||
|
voorbehouden
voorbehouden plaatsen |
reserveren
gereserveerde plaatsen |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
||||
|
voorbijgestreefd
|
achterhaald
|
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
||||
|
voorbijsteken
|
inhalen, voorbijrijden
overtreffen, voorbijstreven, inhalen |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
||||
|
een vogel voor de kat zijn
gezien zijn |
ten dode opgeschreven zijn
niet te redden zijn verloren zijn een groot risico lopen het wel kunnen schudden |
gezien zijn draagt in DVD geen label in de betekenis ‘de dupe zijn, bedrogen uitkomen’ |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
|||
|
volzet
|
vol
volledig bezet uitverkocht volgeboekt |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
||||
|
op de vooravond van
|
aan de vooravond van
|
Gele Boekje
|
||||
|
naar voor brengen, schuiven …
|
naar voren brengen, schuiven …
|
Gele Boekje
|
||||
|
iets voorhebben
(Wat heeft hij voor?) iets voorkrijgen (Krijgt dat voor!) iets aan de hand hebben (Wat heeft hij aan de hand?) |
iets meemaken, beleven, tegenkomen
overkomen, gebeuren (iets overkomt/gebeurt iemand) zich voordoen (iets doet zich voor) aan de hand zijn (er is iets met hem aan de hand) |
Opgelet dus: Wat heeft hij voor? betekent in de standaardtaal Wat is hij voornemens? |
Dikke Van Dale
Taalunieversum Het Vlaams Woordenboek Gele Boekje |
|||
|
maar een voorschoot groot
|
maar een zakdoek groot
maar een postzegel groot |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
||||
|
voorsmaakje
|
voorproefje
|
Geen label bij voorsmaakje in DVD. |
Gele Boekje
|
|||
|
(iets, iemand) de vinger wijzen
|
(iets, iemand) beschuldigen
|
In Nederland betekent dit ‘de aandacht vestigen op’, zonder beschuldigende ondertoon. |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
|||
|
(iemand) viseren
zich geviseerd voelen |
bekritiseren, op de korrel nemen, het voorzien hebben op (iemand)
zich aangevallen voelen zich aangesproken voelen |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
||||
|
(winnen) met de vingers in de neus
|
(winnen) met gemak, zonder moeite
|
Label in DVD: (sport). Belgisch-Nederlands volgens het Gele Boekje. |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
|||
|
vilbeluik
|
destructiebedrijf
|
Onderneming die kadavers, slachtafval, afgekeurd vlees verwerkt tot diermeel, vet voor zeep enz. |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
|||
|
meiklokje
|
lelietje-van-dalen
|
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
||||
|
mekaar
|
elkaar
|
“In 2014 stond [mekaar] 255 keer in De Standaard. In de Nederlandse krant Het Parool 12 keer en dan nog alleen als mensen werden geciteerd. In Nederland is het woord veel informeler dan in Vlaanderen. — Gele Boekje |
Gele Boekje
|
|||
|
met twee, drie, vier … zijn
— Met hoeveel zijn jullie? |
met zijn/ons tweeën, drieën, vieren … zijn
— Met zijn hoevelen zijn jullie? |
Gele Boekje
|
||||
|
metekind
|
petekind
|
Vele Vlamingen zullen ervan opkijken dat ‘metekind’ niet tot de standaardtaal wordt gerekend, ook niet in België. |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
|||
|
verloning
|
salaris(pakket)
loon(pakket) beloningspakket |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
||||
|
verhoog
|
podium
verhoging |
estrade
|
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
|||
|
verloren lopen
|
verdwalen
zich verloren voelen |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
||||
|
verkeerswisselaar
|
verkeersknooppunt
klaverblad |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
||||
|
verminderingskaart
|
kortingskaart
|
Label in DVD: (spreektaal). Opgenomen in het Groene Boekje. Niet-algemeen volgens het Gele Boekje. |
Dikke Van Dale
Groene Boekje Gele Boekje |
|||
|
vernoemen
|
vermelden
noemen |
Wel standaardtaal in het hele taalgebied is iets/iemand vernoemen naar iets/iemand. |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
|||
|
laten verstaan
|
te kennen geven
(in bedekte termen) laten weten |
Geen label in DVD. BENL volgens het Gele Boekje. |
Gele Boekje
|
|||
|
vertaler-tolk
|
tolk-vertaler
|
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
||||
|
vervaldatum
|
(uiterste) houdbaarheidsdatum
versheidsdatum |
Na de vervaldatum zegt men in Vlaanderen vaak dat een product ‘vervallen’ is, maar deze betekenis is vreemd genoeg niet te vinden in Van Dale. |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
|||
|
ten vroegste
|
op zijn vroegst
|
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
||||
|
woonst
|
woning
|
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
||||
|
wetsdokter
|
politiearts
|
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
||||
|
wijsheidstand
|
verstandskies
|
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
||||
|
(in) wijzerzin
|
met de (wijzers van de) klok mee
rechtsom |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
||||
|
(in) tegenwijzerzin
|
tegen de (wijzers van de) klok in
linksom |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
||||
|
wonde
|
wond
|
VRT-taal
Gele Boekje |
||||
|
geen gebenedijd woord
|
geen woord
geen stom woord niets |
‘Om maar te zwijgen van de vele Franstalige politici die geen gebenedijd woord Vlaams uit hun strot krijgen.’ — De Standaard 29.11.14 |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
|||
|
zakencijfer
|
omzet
omzetcijfer |
Taalunieversum
Gele Boekje |
||||
|
op zak steken
|
in zijn zak steken
zelf houden ook: ontvangen in ontvangst nemen ermee naar huis gaan |
‘Lily Allen […] mocht de prijs voor beste soloartiest op zak steken.’ — De Standaard, 27.02.14 |
Gele BoekjeTaalunieversum
|
|||
|
zeemzoet
|
suikerzoet
honingzoet zoetelijk |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
||||
|
zo’n (+ meervoud of stofnaam)
|
zulke
|
Zulk hout, zulke melk, zulke mensen. Zo’n (samentrekking van zo een) hoort alleen bij een telbaar enkelvoud. |
VRT-taal
Gele Boekje |
|||
|
op zwier zijn
|
aan de zwier zijn, gaan
|
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
||||
|
zwalpen
|
zwalken
|
Zwalken is niet bekend genoeg in Vlaanderen om als landneutrale variant te gelden. Je bekent hier dus sowieso kleur. |
Gele Boekje
|
|||
|
zurkel
|
veldzuring
|
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
||||
|
wegdeemsteren
|
wegkwijnen
in het niets oplossen (geleidelijk) uit de belangstelling verdwijnen |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
||||
|
werkaanbieding
|
vacature
openstaande betrekking |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
||||
|
werken (van geringe omvang)
de schilderwerken (van bv. je woonkamer) de funderingswerken (van bv. je tuinhuisje) |
werk (van geringe omvang)
het schilder-, funderings-, opruimings-, stukadoorswerk werken (van grote omvang) er zijn enorme werken aan de gang werken in uitvoering havenwerken bevloeiingswerken graafwerken grootscheepse werken openbare werken synoniem: werkzaamheden |
Vele Vlamingen leren vanbuiten dat ‘de werken’ altijd fout is en altijd ‘werkzaamheden’ moet zijn, maar dat klopt dus niet. Soms zeggen we wel vaker werken waar in de landneutrale standaardtaal werk gebruikelijker is. |
Taalunieversum
Gele Boekje |
|||
|
wegel(tje)
|
weggetje
pad |
Gele Boekje
|
||||
|
wolfijzer
wolfijzers en schietgeweren |
wolfsklem, voetangel
voetangels en klemmen (verborgen moeilijkheden) |
Dikke Van Dale
Taalvandaal Gele Boekje |
||||
|
gegeerd
|
gewild
gewenst gezocht populair begeerd |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
||||
|
kwestie van
|
met de bedoeling om
|
Gele Boekje
|
||||
|
overlijdens
|
sterfgevallen
|
Te mijden volgens VRT-taal. Bruikbaar Belgisch-Nederlands volgens Van Dale en het Gele Boekje. |
VRT-taalmail
Dikke Van Dale Gele Boekje |
|||
|
werkonbekwaam
werkonbekwaamheid |
arbeidsongeschikt
arbeidsongeschiktheid |
Dikke Van Dale
VRT-taal Taalunieversum |
||||
|
pronostiek
|
voorspelling
prognose |
Zeldzaam label in DVD: (voornamelijk Belgisch-Nederlands), dus mogelijk raakt de term via de sporttaal ook in het noorden in zwang. |
Dikke Van Dale
VRT-taal |
|||
|
voetbalpronostiek
|
kansspel waarbij men gokt op de uitslag van voetbalwedstrijden
|
toto
voetbaltoto |
Dikke Van Dale
|
|||
|
moeten kunnen invullen
wat ik zal aantrekken |
in moeten kunnen vulllen
wat ik aan zal trekken |
Beide volgordes zijn correct, maar de gescheiden volgorde is noordelijk gekleurd en komt in Vlaanderen veel minder frequent voor. |
Taalunieversum
|
|||
|
refter
|
eetzaal (in school of bedrijf)
kantine personeelskantine, schoolkantine |
Dikke Van Dale
|
||||
|
gaan + gaan
|
gaan + hebben/zijn
gaan + moeten/kunnen/willen/mogen/durven |
gaan + worden
gaan + zelfst. ww. (soms verplicht, soms keuze tussen gaan en zullen) |
Zie link voor verduidelijking & voorbeelden. |
Taalunieversum
|
||
|
geen uitstaans hebben met
|
niets van doen hebben met
niets uit te staan hebben met |
Dikke Van Dale
|
||||
|
het niet onder de markt hebben
|
het moeilijk hebben
|
Dikke Van Dale
|
||||
|
herladen
herlaadkaart herlaadbeurt bij elke herlaadbeurt… |
opwaarderen
opwaardeerkaart, opwaardeerbon opwaardering, telkens als je opwaardeert… |
KPN Prepaid
Het Vlaams Woordenboek |
||||
|
belkrediet
|
beltegoed
|
|||||
|
strijk liggen
(van het lachen) |
in een deuk liggen
dubbel liggen (van het lachen) |
Het Vlaams Woordenboek
|
||||
|
klavier (computer)
|
toetsenbord
|
Geen label in Van Dale, maar klavier is in deze betekenis niet gangbaar in NL. |
Wikipedia: toetsenbord
|
|||
|
bokaal
steriliseerbokaal |
(glazen) pot
inmaakpot conservenpot |
weckpot
weckglas |
Dikke Van Dale
|
|||
|
microgolfoven
microgolf |
magnetron
|
Helaas is hier geen landneutraal woord voor. Welk woord je ook kiest, je geeft te kennen waar je vandaan komt (of welk publiek je toespreekt), | ||||
|
zelfstandige (zonder personeel)
eenmanszaak |
zzp’er
eenpitter |
Dikke Van Dale
|
||||
|
kmo’s
kleine en middelgrote ondernemingen een kmo |
KMO/MKB
(in EU-teksten) |
het mkb
het midden- en kleinbedrijf een mkb-bedrijf |
Het mkb is volstrekt onbekend in Vlaanderen. In EU-teksten kiest men vaak voor ‘KMO/MKB’ als landneutraal compromis. |
Wikipedia: kmo
Europa: KMO/MKB |
||
|
de dieperik ingaan (GB) / in gaan (DVD)
naar de dieperik gaan |
ten onder gaan
|
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
||||
|
de dodentol
|
het dodental
|
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
||||
|
rijksregisternummer
|
± nationaal identificatienummer
|
burgerservicenummer
bsn sofinummer (verouderd) |
Het ‘sofinummer’ werd in 2007 vervangen door het ‘burgerservicenummer’. |
Dikke Van Dale
|
||
|
generisch
generische geneesmiddelen |
generiek
generieke geneesmiddelen |
Google-treffers:
“generische geneesmiddelen” site:.nl (3.450) “generische geneesmiddelen” site:.be (14.200) “generieke geneesmiddelen” site:.nl (11.600) “generieke geneesmiddelen” site:.be (4.240) |
||||
|
kleed
zomerkleedje trouwkleed |
jurk
zomerjurkje trouwjurk, bruidsjurk |
japon
trouwjapon, bruidsjapon |
Onder een kleed verstaat men in Nederland o.a. een tapijt (vloerkleed), een dik tafellaken (tafelkleed), dekentje/sprei (bankkleed, divankleed) of een religieus gewaad (priesterkleed). |
Taalunieversum
Gele Boekje Dikke Van Dale |
||
|
opgelet
let op let wel |
attentie
|
Een attentie is een cadeautje, een attent gebaar, maar wordt in België niet frequent op zichzelf staand gebruikt in de betekenis ‘opgelet’. | ||||
|
maatschappelijke zetel
|
hoofdkantoor
|
Leenvertaling van Frans siège social |
Dikke Van Dale
Typisch Vlaams |
|||
|
doctoraat
doctoraatsonderzoek doctoraatsverhandeling |
promotieonderzoek
proefschrift |
Dikke Van Dale
|
||||
|
doctorandus
doctoraatsstudent |
iemand die een proefschrift schrijft om de graad van doctor te behalen
|
promovendus
|
Opgelet voor verwarring: in Nederland is doctorandus de verouderde term voor wat nu een master is (vroeger in België: licentiaat). |
Taalunieversum
Dikke Van Dale |
||
|
doctoreren
aan het doctoreren zijn |
promoveren
een proefschrift voorbereiden |
Dikke Van Dale
|
||||
|
omniumverzekering
omnium |
allriskverzekering
|
Dikke Van Dale
|
||||
|
encrypteren
|
versleutelen
coderen |
encrypten
|
Ook hier, zoals bij recyclen / recycleren, baseert NL zich op het Engels en BE op het Frans. |
Dikke Van Dale
|
||
|
niet mee zijn
Ik ben even niet mee. |
niet (kunnen) volgen
Ik volg je even niet. |
|||||
|
omzeggens
|
(om) zo te zeggen
als het ware zo goed als bijna |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
||||
|
categoriek
Iets categoriek weigeren |
categorisch
formeel Iets categorisch weigeren |
Dikke Van Dale
|
||||
|
bissen
bisser bisjaar |
een schooljaar overdoen
zittenblijver schooljaar dat je overdoet |
doubleren
doubleur |
‘Doubleren’ heeft in deze betekenis het label ‘NL’ in de DVD, ‘doubleur’ niet. Beide zijn niet gangbaar in België. |
Gele Boekje
Dikke Van Dale |
||
|
zeevruchten
|
fruits de mer
|
|||||
|
potentieel hebben
Die persoon heeft veel potentieel Dat nummer heeft hitpotentieel |
veelbelovend zijn
Die persoon heeft veel in zijn mars Dat nummer wordt vast een hit |
potentie hebben
Die persoon heeft veel potentie Dat nummer heeft hitpotentie |
||||
|
mee zijn
Zijn jullie mee? |
volgen (figuurlijk, in de les)
|
bij zijn
Zijn jullie bij? |
||||
|
ontvangst
goede, slechte, geen ontvangst hebben (met je gsm) |
bereik
goed, slecht, geen bereik hebben |
‘ontvangst’ is overal standaardtaal voor het opvangen van radiosignalen enz., m.n. mbt. de kwaliteit daarvan, maar wordt in NL in de praktijk nauwelijks gebruikt in de context van mobiele telefoons. |
Dikke Van Dale
|
|||
|
bomauto
|
autobom
|
Geen label meer bij bomauto in de nieuwe Dikke Van Dale, wel nog in vertalende woordenboeken zoals de Van Dale Spaans-Nederlands. |
Van Dale
|
|||
|
wettelijk samenwonen
|
geregistreerd samenwonen
|
|||||
|
kloklezen
|
de klok lezen
|
klokkijken
(het kind kan al klokkijken) |
Dikke Van Dale
|
|||
|
occasie (spreektaal)
occasiewagen |
tweedehandsauto
|
occasion
(uitspraak: /ɔkeʒən, okaʒɔn/ ) |
Titel in De Volkskrant: “Nederlandse occasionrijder importeert liefst Duitse auto” |
Dikke Van Dale
|
||
|
kriek
|
zure kers
morel |
Dikke Van Dale
|
||||
|
rechtsomkeer
|
rechtsomkeert
|
Label in DVD: ‘niet algemeen’. Wel bruikbaar Belgisch-Nederlands volgens het Gele Boekje. |
Gele Boekje
Dikke Van Dale |
|||
|
reeks
|
serie
tv-serie |
Deze betekenis van reeks staat niet vermeld in de Dikke Van Dale. |
Gele Boekje
|
|||
|
er valt niets te rapen
|
er valt niets te halen
er valt niets te vinden |
Gele Boekje
|
||||
|
punt aan de lijn
punt andere lijn |
punt uit!
punt! discussie gesloten ander onderwerp en daarmee uit! |
Leenvertaling van Frans point à la ligne. Label in DVD: (Belgisch-Nederlands, niet-algemeen) |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
|||
|
tompoes
|
tompouce
|
van Frans tom-pouce, vertaling van Engels (General) Tom Thumb |
Dikke Van Dale
|
|||
|
animatie
randanimatie, kinderanimatie, seniorenanimatie … |
~ ontspannende activiteiten, ontspanning
|
Opmerkelijk: DVD en Taalunieversum geven alleen een lange omschrijving (activiteiten waarmee toeristen of bezoekers aan een evenement bij wijze van ontspanning beziggehouden worden) en geen bondig landneutraal of NL-NL equivalent. |
Taalunieversum
Dikke Van Dale |
|||
|
onevenwicht
|
onevenwichtigheid
wanverhouding gebrek aan evenwicht discrepantie verschil kloof iets is uit balans uiteenlopen |
onbalans
disbalans |
Wel standaardtaal: onevenwichtig |
Taalunieversum
|
||
|
inleveren
indienen voorleggen tonen |
overleggen
(legde over, heeft overgelegd) |
Dikke Van Dale
|
||||
|
bestemmeling
|
geadresseerde
ontvanger begunstigde |
Dikke Van Dale
|
||||
|
deze morgen
deze ochtend deze middag deze avond deze nacht deze winter (als de periode in kwestie niet nu is) |
vanmorgen
vanochtend vanmiddag vanavond vannacht van de winter |
Wordt afgekeurd door de VRT-taaladviseur, maar door Taalunieversum tot de standaardtaal (zelfs in het hele taalgebied) gerekend. |
Taalunieversum
VRT-taalcolumn: Van de week VRT-taalcolumn: Van den avond op tv VRT-taal: deze (in tijdsaanduidingen) VRT-taal: vanmorgen – deze morgen |
|||
|
24 uur op 24
7 dagen op 7 |
de klok rond
vierentwintig uur per dag dag en nacht alle dagen (van de week) de hele week zeven dagen per week elke dag |
Vroeger te mijden gallicismen volgens VRT-taal, maar intussen is het advies aangepast naar ‘Standaardtaal in België’. |
Taalunieversum
VRT-taal Taalunieversum VRT-taal |
|||
|
(iets) bekomen
|
verkrijgen
krijgen aanvragen winnen afdwingen behalen … |
(Schrijftalige) standaardtaal in België, maar liefst te mijden volgens VRT-taal. |
VRT-taal
VRT-taalcolumn: Even bekomen Dikke Van Dale Taalunieversum |
|||
|
in voege zijn
in voege treden |
van kracht zijn
van kracht worden in werking treden |
Status onduidelijk volgens de Taalunie. Leunt volgens GentVertaalt toch dichter aan tegen bruikbaar Belgisch-Nederlands dan tegen Niet-algemeen Belgisch-Nederlands. |
Dikke Van Dale
Taalunieversum VRT-taal |
|||
|
ordewoord
|
leus / leuze
devies parool slogan |
Vroeger te mijden volgens VRT-taal, intussen is het advies aangepast naar ‘Standaardtaal in België’. De spellingcorrector in MS Word labelt slogan overigens als Belgisch-NL, maar andere bronnen staven dit niet. Het lijkt ook in NL prima ingeburgerd — zij het met Engelse uitspraak. |
Dikke Van Dale
Microsoft Word VRT-taal Taalunieversum |
|||
|
betalend
betalend parkeren betalende (telefoon)nummers |
betaald, tegen betaling
niet gratis betaald parkeren betaalde nummers, betaalnummers |
Leenvertaling van Frans (parking) payant. Vroeger ‘niet-algemeen’ volgens Van Dale, intussen is het label aangepast naar ‘BE’. |
Dikke Van Dale
Taalunieversum |
|||
|
de wegcode
|
het verkeersreglement
|
Leenvertaling van Frans code de la route. Label ‘BE’ in Van Dale; volgens VRT-taal te mijden. |
Dikke Van Dale
VRT-taal wegcode.be |
|||
|
doorheen [het jaar, de geschiedenis …]
|
door [het jaar …] heen
in de loop van [de geschiedenis …] |
Label in DVD: ‘BE, niet-algemeen’. Status onduidelijk volgens Taalunieversum. Wellicht binnen afzienbare tijd standaardtaal in België. |
Taalunieversum
|
|||
|
|
alleszins
|
in elk geval
hoe dan ook |
Vroeger ‘niet-algemeen’ in deze betekenis, maar intussen is het advies van de Taalunie aangepast naar ‘standaardtaal in België’. |
Dikke Van Dale
Taalunieversum |
||
|
zeker en vast
|
vast en zeker
|
Volgens het Gele Boekje is er ook een betekenisverschil. NL: Dat wordt vast (en zeker) een leuk feest (naar verwachting). BE: Dat is zeker en vast zo, absoluut. |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
|||
|
|
vermits
|
aangezien
omdat daar |
Labels in verschillende bronnen: formeel, schrijftalig, erg stijf. |
Dikke Van Dale
VRT-taal Gele Boekje VRT-taalmail 124 Taaltelefoon |
||
|
willens nillens
|
tegen wil en dank
noodgedwongen goedschiks of kwaadschiks goed- of kwaadschiks nolens volens |
nillens willens
|
Geen labels in Van Dale. Willens nillens is BENL volgens het Gele Boekje, maar raakt ook in NL in zwang volgens HVW. |
Gele Boekje
Het Vlaams Woordenboek Onze Taal: nolens volens |
||
|
maximum
minimum (bijwoord) |
maximaal, hoogstens, ten hoogste
minimaal, minstens, ten minste |
Vroeger nog te mijden volgens VRT-taal, intussen is het advies ook daar aangepast naar ‘Standaardtaal in België’. |
Dikke Van Dale
Gele Boekje Taalunieversum VRT-taal |
|||
|
nazicht
|
controle
onderhoud |
Vroeger nog te mijden volgens VRT-taal, intussen is het advies aangepast naar ‘standaardtaal in België’. |
Dikke Van Dale
VRT-taal |
|||
|
zich overslapen
|
zich verslapen
|
Label (Belgisch-Nederlands, spreektaal) in DVD. Vroeger te mijden volgens VRT-taal, intussen is het advies aangepast naar ‘standaardtaal in België’. |
VRT-taal
Dikke Van Dale |
|||
|
hoofding
|
briefhoofd
|
Vroeger te mijden volgens VRT-taal, intussen is het advies aangepast naar ‘standaardtaal in België’. |
Dikke Van Dale
VRT-taal |
|||
|
uurrooster
uurregeling |
dienstregeling (openbaar vervoer)
dienstrooster lesrooster rooster |
Vroeger te mijden volgens VRT-taal, intussen is het advies aangepast naar ‘standaardtaal in België’. |
Dikke Van Dale
VRT-taal |
|||
|
aanzien
aanzien worden als |
aanzien
gezien worden als beschouwd worden als aangemerkt worden als |
Vroeger te mijden volgens VRT-taal, intussen is het advies aangepast naar ‘standaardtaal in België’. |
Dikke Van Dale
VRT-taal |
|||
|
studiebureau
|
adviesbureau
ingenieursbureau ontwikkelingsafdeling (van bedrijf) |
Vroeger te mijden volgens VRT-taal, intussen is het advies aangepast naar ‘standaardtaal in België’. |
Dikke Van Dale
VRT-taal |
|||
|
een tandje bijsteken
|
een tandje bij zetten/schakelen
|
Vroeger te mijden volgens VRT-taal, intussen is het advies aangepast naar ‘standaardtaal in België’. |
Dikke Van Dale
VRT-taal |
|||
|
taallaboratorium
taallab taallabo |
talenpracticum
|
EN: language lab FR: laboratoire de langues |
Dikke Van Dale
VRT-taal |
|||
|
immobiliën
|
vastgoed
|
Vroeger te mijden volgens VRT-taal, intussen is het advies aangepast naar ‘standaardtaal in België’. |
VRT-taal
Dikke Van Dale |
|||
|
eindmeet
|
eindstreep
finish |
Vroeger te mijden volgens VRT-taal, intussen is het advies aangepast naar ‘standaardtaal in België’. |
VRT-taal
Dikke Van Dale |
|||
|
binnenrijven
|
binnenhalen
in de wacht slepen |
Label in DVD: (Belgisch-Nederlands, een contract, een geldsom). Vroeger te mijden volgens VRT-taal, intussen is het advies aangepast naar ‘standaardtaal in België’. |
VRT-taal
|
|||
|
rechtstaan
|
staan, rechtop staan, overeind staan
opstaan, gaan staan, overeind komen |
Vroeger te mijden volgens VRT-taal, intussen is het advies aangepast naar ‘standaardtaal in België’. |
Dikke Van Dale
Taalvandaal VRT-taal |
|||
|
geplogenheid
geplogenheden |
gewoonte
gebruik usance |
Ontleend aan Duits Gepflogenheit. Vroeger te mijden volgens VRT-taal, intussen is het advies aangepast naar ‘standaardtaal in België’, weliswaar formeel. |
Dikke Van Dale
VRT-taal Taalvandaal |
|||
|
maïs
|
mais
|
Dikke Van Dale
|
||||
|
maïs
|
mais
|
Dikke Van Dale
|
||||
|
muskaatnoot
|
nootmuskaat
|
De vrucht van de muskaatboom is de muskaatnoot; de specerij die ervan wordt gemaakt is nootmuskaat. |
Dikke Van Dale
|
|||
|
pollepel
|
(grote, diepe) opscheplepel (voor soep, saus)
|
soeplepel
|
Opgelet, dubbele verwarring: pollepel (NL) = grote (vaak houten) keukenlepel; soeplepel (BE) = eetlepel. |
Dikke Van Dale
Wikipedia |
||
|
houten lepel
roerlepel keukenlepel |
pollepel
|
Opgelet, pollepel heeft een andere betekenis in BE: diepe opscheplepel. |
Dikke Van Dale
Wikipedia |
|||
|
de bib
|
de bibliotheek
|
de bieb
|
Dikke Van Dale
|
|||
|
mogelijks
|
mogelijk
misschien wellicht eventueel |
Taalunieversum
VRT-Taalcolumn |
||||
|
beslagen zijn in iets
|
onderlegd, deskundig zijn in iets
|
Dikke Van Dale
|
||||
|
parlofoon
|
deurtelefoon
huistelefoon intercom |
Weetje: parlophone is ook voornamelijk Belgisch-Frans volgens Van Dale FR-NL. |
Dikke Van Dale
|
|||
|
Franse klemtoon (blokNOOT)
tot zelfs volledig Franse uitspraak (blokNOT) |
blocnote
|
Klemtoon vooraan (BLOKnoot)
|
Dikke Van Dale
|
|||
|
zuiders
zuiderse sfeer zuiderse landen |
zuidelijk
tropische, zwoele sfeer tropische, warme landen |
Zuiders is standaardtaal in België en heeft er een specifiekere betekenis (sfeer, karakter …) dan zuidelijk. |
Taalunieversum
|
|||
|
fond de teint
|
foundation
|
In BE raakt ‘fond de teint’ wel stilaan verouderd, ten voordele van ‘foundation’. |
Dikke Van Dale
|
|||
|
verbrodden
de sfeer is verbrod |
verknoeien
de sfeer is verpest |
Dikke Van Dale
|
||||
|
best
Je komt best met de bus. |
beter
Je komt beter met de bus. |
het best(e) + kunnen
Je kunt het best(e) / beter met de bus komen. |
Voor Nederlanders wringt het zonder ‘kunnen’ erbij. En zonder ‘het’ erbij betekent ‘best’ iets anders: ‘goed’ (dat is best mogelijk), ‘mogelijk’ (hij kan best thuis zijn), ‘graag’ (ik zou best met hem willen ruilen), ‘toch wel’ (dat was best moeilijk) |
Dikke Van Dale
Taalunieversum: het best Taalunieversum: beter |
||
|
bussel
een bussel asperges, prei, radijzen, stro … |
bundel, bos(je)
een bundel asperges, stro een bos prei een bosje peterselie |
Dikke Van Dale
|
||||
|
vervangwagen
|
vervangauto
|
leenauto
vervangende auto vervangend vervoer |
||||
|
overname
overnamepremie, -bedrag, -waarde … Tot 20 euro korting bij overname van je oude toestel! |
inruil
inruilpremie, -bedrag, -waarde … Ruil je oude toestel in voor korting op je nieuwe mobiel. |
|||||
|
|
nu komt de kat op de koord
|
daar heb je/nu hebben we de poppen aan het dansen
nu wordt het pas echt moeilijk daar zit hem de moeilijkheid |
niet helemaal hetzelfde als nu komt de aap uit de mouw: dat wat men verborgen wilde houden (in ‘t bijzonder een beweegreden) komt voor de dag. Vroeger label: niet-algemeen. Huidig label: BE. |
Dikke Van Dale
|
||
|
|
putje winter
in het putje van de winter |
hartje winter
in het hartje van de winter |
Label in DVD was vroeger ‘niet-algemeen’, nu ‘BE’. Ook bruikbaar in BE volgens het Gele Boekje. |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
||
|
niet van tel zijn
|
van geen tel zijn
|
onbelangrijk zijn
niet meetellen niet van belang zijn |
weinig in tel zijn
niet (veel) in tel zijn |
WNT: In tel zijn, komen (in Z.-Nederl. van tel zijn). Gewoonlijk met een ontkenning (o.a.: in geen tel zijn, thans vrijwel verouderd; in Z.-Nederl. van geenen tel zijn) of een beperkende bepaling. — Buiten tel zijn, raken, niet (meer) meetellen, ophouden mee te tellen. |
Dikke Van Dale
WNT |
|
|
het eens raken
Zij raken het maar niet eens. |
het eens worden
Zij worden het maar niet eens. Zij komen er maar niet uit. |
Gele Boekje
|
||||
|
onderzoek voeren
|
onderzoek uitvoeren, verrichten, doen
|
Ambtelijk volgens VRT-taal |
VRT-taalmail 342
|
|||
|
errond
|
eromheen
|
Dikke Van Dale
Gele Boekje Referentiebestand Belgisch-Nederlands |
||||
|
niet evident
|
niet makkelijk
niet eenvoudig |
Evident is wel standaardtaal in het hele taalgebied in de betekenis ‘zeer duidelijk, zonneklaar, onmiskenbaar’. |
Taalunieversum
Gele Boekje |
|||
|
wagen
personenwagen bedrijfswagen, firmawagen Laat de wagen eens thuis vandaag. |
auto
personenauto auto van de zaak, bedrijfsauto Laat de auto eens thuis vandaag. |
Een wagen heeft in NL vaak de connotatie ‘niet-gemotoriseerd’, ofschoon er in DVD geen enkel label bij staat, en er tal van samenstellingen worden vermeld: ambulancewagen, patrouillewagen, strooiwagen, vuilniswagen … |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
|||
|
fluoresceren |
fluostift
markeren met fluostift |
markeerstift
marker tekstmarker markeren |
Dikke Van Dale
Taalvandaal Gele Boekje |
|||
|
herwerken
|
bewerken
herzien |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
||||
|
historiek
|
historisch overzicht
geschiedenis ontstaansgeschiedenis voorgeschiedenis wordingsgeschiedenis (historische) achtergrond |
Vroeger te mijden volgens VRT-taal, intussen is het advies aangepast naar ‘standaardtaal in België’. |
VRT-taal
Dikke Van Dale Gele Boekje |
|||
|
hervallen
hervallen in oude gewoontes |
terugvallen in een vorige toestand
opnieuw ernstig ziek worden vervallen in oude gewoontes |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
||||
|
holebi’s
holebikoppel holebivereniging |
homo, lesbienne of biseksueel
homo-, bi- en transseksuelen |
lhbt’er
lgbt |
Soms volstaat homo- in ruime zin, zoals in de term homohuwelijk, die ook gebruikt wordt voor een huwelijk tussen twee vrouwen |
Gele Boekje
Dikke Van Dale |
||
|
hospitalisatieverzekering
hospitalisatie hospitaal |
ziekenhuiskostenverzekering
ziekenhuisopname ziekenhuis |
In NL komt ‘hospitalisatie’ wel voor, maar in een andere betekenis: ontgroeiing aan het eigen milieu door langdurig verblijf in een ziekenhuis |
Gele Boekje
Dikke Van Dale |
|||
|
geboortelijst
|
geschenkenlijst (met babyspullen)
cadeaulijst |
Dikke Van Dale
|
||||
|
hoog oplopen met (iemand)
|
veel ophebben met (iemand)
bewonderen, waarderen, prijzen |
hoog weglopen met (iemand)
|
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
|||
|
|
huwelijkslijst
|
bruidslijst
|
Geen label in Van Dale, maar Belgisch-Nederlands volgens het Gele Boekje |
Taalunieversum
|
||
|
desactiveren
|
deactiveren
|
Geen label bij desactiveren in Van Dale, maar qua Google-treffers wel veel minder gebruikelijk in NL dan in BE. |
Dikke Van Dale
|
|||
|
… of dat kan gedaan worden (sandwichconstructie)
|
… of dat gedaan kan worden (groene volgorde)
… of dat kan worden gedaan (rode volgorde) |
Hou in de werkwoordelijke eindgroep de hulpwerkwoorden bij elkaar en vermijd tussenplaatsing van het voltooid deelwoord. |
Lees de uitgebreidere toelichting op onze website
|
|||
|
sluimererwten
sluimerwten |
peultjes
peulerwten |
Dikke Van Dale
|
||||
|
Heb je daarvan terug?
Heb je daar nog iets op te zeggen? (ook gezegd ter afkeuring van iets) |
Lust je nog peultjes?
Moet je nog peultjes? |
Dikke Van Dale
|
||||
|
Moet er nog zand zijn?
|
gezegd om verontwaardiging of verwondering te uiten
Nu breekt mijn klomp! Verhip! |
Asjemenou!
|
Dikke Van Dale
|
|||
|
aan (bij prijsaanduidingen)
te koop aan 5 euro aan woekerprijzen aan halve prijs |
voor
tegen te koop voor/tegen 5 euro tegen woekerprijzen |
à
|
Taalunieversum: status onduidelijk. DVD: label ‘niet-algemeen’. Onzes inziens intussen voldoende aanvaard en bruikbaar Belgisch-Nederlands. |
Taalunieversum
|
||
|
naar goede gewoonte
naar jaarlijkse gewoonte |
gewoontegetrouw
traditiegetrouw zoals gewoonlijk / gebruikelijk zoals elk / ieder jaar |
naar gewoonte
|
‘Naar [adj.] gewoonte’ is in NL ongebruikelijk, terwijl ‘naar gewoonte’ zonder adjectief, ongelabeld opgenomen in Van Dale, juist ongebruikelijk is in BE. |
Dikke Van Dale
|
||
|
chauffeur
bestuurder Eigenaars van elektrische auto’s Wie met een elektrische auto rijdt |
berijder
Berijders van elektrische auto’s |
Wie iets berijdt, zit ergens boven op (fiets, paard, snorfiets), maar ook voor auto’s is ‘berijder’ in opmars in NL. | ||||
|
zich zetten, leggen, stellen
zich neerzetten, neerleggen Zet u (neer), leg u, stel u daar. |
gaan zitten, liggen, staan
Ga / gaat u zitten, liggen, staan. |
Taaltelefoon
|
||||
|
plastieken
|
plastic
|
Label in DVD: BE, informeel. Vergelijk met ‘rubberen’. |
Taalunieversum
Dikke Van Dale |
|||
|
vanille [l]
|
vanille [j]
|
vanille [j]
vanille [lj] |
variërende uitspraak |
Taaltelefoon
|
||
|
eens
(Eens u het programma hebt geïnstalleerd, …) |
eenmaal
(Eenmaal u het programma hebt geïnstalleerd, …) |
als … eenmaal
nadat zodra wanneer (Als u het programma eenmaal hebt …) (Nadat/zodra/wanneer u het programma hebt …) |
Taaltelefoon
Taalunieversum |
|||
|
de hoofdvogel afschieten
|
de hoofdprijs winnen
of ironisch: een flater slaan, blunderen |
Dikke Van Dale
Taaltelefoon |
||||
|
dovemansgesprek
een dovemansgesprek voeren |
dialoog tussen mensen die elkaar niet willen of kunnen begrijpen
naast elkaar praten ± het is alsof je tegen de muur praat |
Dikke Van Dale
Taaltelefoon |
||||
|
langspeelfilm
|
film
bioscoopfilm |
Zie ook: kortfilm, kortspeelfilm |
Taaltelefoon
Dikke Van Dale |
|||
|
kortfilm
kortspeelfilm |
korte film
|
Kortspeelfilm is veel minder gebruikelijk dan kortfilm. |
Dikke Van Dale
Taaltelefoon |
|||
|
waterkans
waterkansje |
heel onzekere, uiterst kleine kans
|
Dikke Van Dale
Taaltelefoon |
||||
|
uit de lucht vallen
|
het in Keulen horen donderen
stomverbaasd zijn van niets weten nergens van weten |
Dikke Van Dale
Onze Taal Taaltelefoon |
||||
|
een vergiftigd geschenk (krijgen)
|
± Er valt je iets leuks te beurt
(denk je, of belooft men) dat dan toch niet leuk / veel werk blijkt. |
DVD (Label: BE) een gunst of gift die op termijn voor negatieve resultaten of onaangename gevolgen kan zorgen Er is niet meteen een synoniem voor, dus GentVertaalt raadt alle Nederlanders aan om de term ook in gebruik te nemen 😉 |
Taaltelefoon
Dikke Van Dale |
|||
|
mazout
|
stookolie
huisbrandolie |
Label in DVD: BE, spreektaal. Geen standaardtaal volgens Taaltelefoon. |
Taaltelefoon
VRT-taal Dikke Van Dale |
|||
|
frigo
|
koelkast
ijskast |
Label in DVD: BE, spreektaal. Geen standaardtaal volgens Taaltelefoon. |
Taaltelefoon
Dikke Van Dale |
|||
|
valling
|
verkoudheid
|
Label in DVD: BE, spreektaal. Geen standaardtaal volgens Taaltelefoon. |
Taaltelefoon
Dikke Van Dale |
|||
|
camion
|
vrachtwagen
vrachtauto |
Label in DVD: BE, spreektaal |
Taaltelefoon
Dikke Van Dale Taalunieversum |
|||
|
camionette
|
bestelwagen
bestelauto bestelbusje |
Label in DVD: BE, spreektaal |
Taaltelefoon
Dikke Van Dale Taalunieversum |
|||
|
met iets afkomen
Waar komt gij nu mee af? |
met iets komen aanzetten
met iets aankomen Waar kom jij nu mee aanzetten? |
Taaltelefoon
Dikke Van Dale |
||||
|
iemand zien/horen/voelen (af)komen
Ik voel u al komen. Ik hoor u al afkomen. |
iemands inzichten raden
iemands plannen doorzien Ik weet al waar je op aanstuurt. Ik weet al waar je naartoe wilt. |
Label in DVD: BE, niet algemeen — leenvertaling van Frans voir, entendre, sentir venir quelqu’un |
Taaltelefoon
Dikke Van Dale |
|||
|
sandwich
|
(omschrijving)
zacht puntbroodje |
zacht puntje
|
In NL is een sandwich synoniem met boterham, broodmaaltijd (twee sneetjes brood met beleg ertussen) |
Taaltelefoon
Dikke Van Dale |
||
|
inox
|
roestvrij staal
van roestvrij staal roestvrijstalen |
Taaltelefoon
Dikke Van Dale |
||||
|
luidop
|
hardop
|
Taaltelefoon
Dikke Van Dale |
||||
|
andere katten te geselen hebben
|
wel wat anders aan zijn hoofd hebben
|
leenvertaling van Frans avoir d’autres chats à fouetter |
Taaltelefoon
Dikke Van Dale |
|||
|
dat is een ander paar mouwen
|
dat is andere koek
dat is andere koffie dat is heel wat anders |
Taaltelefoon
Dikke Van Dale |
||||
|
een boontje voor iemand hebben
|
een zwak voor iemand hebben
een voorliefde voor iemand hebben |
Taaltelefoon
Dikke Van Dale |
||||
|
verveeld zitten (met)
|
geen raad weten (met)
in zijn maag zitten (met) zitten (met) |
omhoog zitten (met)
|
Taalunieversum
Taaltelefoon |
|||
|
niet meer weten van welk hout pijlen te maken
|
met de handen in het haar zitten
ten einde raad zijn aan het eind van zijn Latijn zijn niet meer weten wat te doen zich geen raad weten |
Taaltelefoon
Dikke Van Dale |
||||
|
het mes snijdt aan twee kanten
|
dat heeft ook zijn keerzijde
er zitten ook negatieve kanten aan |
Andere betekenis in NL! |
Taaltelefoon
Dikke Van Dale |
|||
|
het levert voordeel op voor beide partijen
dat levert dubbel voordeel op het is een win-winsituatie hij verdient van twee zijden geld |
het mes snijdt aan twee kanten/zijden
zijn mes snijdt aan twee kanten/zijden |
Andere betekenis in BE! |
Taaltelefoon
Dikke Van Dale |
|||
|
met een sisser aflopen
|
op een teleurstelling, mislukking, non-event uitlopen
de verwachtingen niet inlossen mislukken |
Andere betekenis in NL! |
Taaltelefoon
Dikke Van Dale |
|||
|
geen ernstige gevolgen hebben
minder erg aflopen dan men had gevreesd gunstiger aflopen dan gevreesd werd loslopen (opluchting) |
met een sisser aflopen
|
Andere betekenis in BE! |
Taaltelefoon
Dikke Van Dale |
|||
|
enerverend
= zenuwachtig/prikkelbaar makend, op de zenuwen werkend |
enerverend
= zenuwachtig/prikkelbaar makend, op de zenuwen werkend maar ook: opwindend, spannend |
Alleen negatief gebruikt in BE, nooit voor iets leuks. |
Taaltelefoon
Dikke Van Dale |
|||
|
Om hoe laat vertrekken we?
Om welk uur vertrekken we? |
Hoe laat vertrekken we?
|
Taaltelefoon
|
||||
|
gewonnen zijn
Wie is er gewonnen? Ik ben gewonnen! |
gewonnen hebben
Wie heeft er gewonnen? Ik heb gewonnen! |
Wel standaardtaal: ‘ik ben gewonnen voor dat voorstel’ |
Taalunieversum
Taaltelefoon |
|||
|
lavabo
|
wastafel
wasbak klein wasbakje in de wc |
fonteintje |
Taaltelefoon
Taalunieversum |
|||
|
Weet gij of dat hij komt?
En waarom dat hij komt? En wanneer dat hij aankomt? En waar dat hij aankomt? En hoe dat hij heet? En wie dat hij is? En wat dat hij doet? En waarmee dat we hem kunnen overtuigen? En of dat er mensen zijn (die) dat hem kennen? |
Weet jij of hij komt?
En waarom hij komt? En wanneer hij aankomt? En waar hij aankomt? En hoe hij heet? En wie hij is? En wat hij doet? En waarmee we hem kunnen overtuigen? En of er mensen zijn die hem kennen? |
Dat toevoegen na voegwoorden is een typisch kenmerk van Vlaamse tussentaal, en behoort niet tot de standaardtaal. |
Taaltelefoon
|
|||
|
uit de biecht klappen
|
uit de school klappen
|
Taaltelefoon
Dikke Van Dale |
||||
|
croque-monsieur
|
tosti
|
VRT-taal
Taaltelefoon Dikke Van Dale |
||||
|
croque-(monsieur)apparaat
croque-(monsieur)ijzer croque-(monsieur)maker |
tosti-ijzer
|
Of korter: grill | ||||
|
fluisterasfalt
|
zoab (zeer open asfaltbeton)
|
Taaltelefoon
Dikke Van Dale |
||||
|
lintmeter
|
meter
meetlint |
centimeter
|
Centimeter wordt in BE hoegenaamd niet gebruikt in deze betekenis. |
Taaltelefoon
Dikke Van Dale |
||
|
de kat bij de melk zetten
|
de kat bij het spek zetten
de kat op het spek binden |
Taaltelefoon
Dikke Van Dale |
||||
|
poets wederom poets
|
je krijgt je verdiende loon
ik heb het je betaald gezet gelijk met gelijk vergelden |
leer om leer
|
Taaltelefoon
Dikke Van Dale |
|||
|
dubbel en dik
Dat heb je dubbel en dik verdiend. |
in zeer hoge mate
meer dan genoeg Dat heb je absoluut verdiend. |
dubbel en dwars
|
Taaltelefoon
Dikke Van Dale |
|||
|
zo oud als de straat
|
zo oud als de wereld
zeer oud |
zo oud als de weg naar Kralingen/Rome
|
Taaltelefoon
Dikke Van Dale |
|||
|
begoed
|
gegoed
|
Taalunieversum
Taaltelefoon |
||||
|
gebeurlijk
“De directie is niet verantwoordelijk voor gebeurlijke ongevallen” — de geijkte formule op bordjes op parkeerterreinen |
eventueel
mogelijk |
Label in DVD: BE; ambtelijke taal |
Dikke Van Dale
Taaltelefoon |
|||
|
van te + infinitief
Hij vroeg mij van dat te doen. Ze vragen van wat later te komen. Ik zal proberen van niet te snoepen. Het is de bedoeling van dat te doen. |
Hij vroeg mij (om) dat te doen.
Ze vragen (om) wat later te komen. Ik zal proberen (om) niet te snoepen. Het is de bedoeling (om) dat te doen. |
Betekenis 31 van van in DVD: leenvertaling van Frans «de» (Belgisch-Nederlands, niet algemeen) om |
Dikke Van Dale
Taaltelefoon |
|||
|
voor te + infinitief
‘t Was maar voor te lachen. Wat gaan we maken voor te eten? Is ‘t voor te eten of voor te drinken? |
‘t Was maar om te lachen. Wat gaan we maken om te eten? Komt u iets eten of alleen iets drinken? |
Taaltelefoon
|
||||
|
Hoe heeft hem dat gedaan?
Hoe heeft ‘m dat gedaan? |
Hoe heeft hij dat gedaan?
Hoe heeft-ie dat gedaan? |
Het Genootschap Onze Taal raadt een liggend streepje aan (heeft-ie), de Taalunie verkiest een spatie (heeft ie). |
Taaltelefoon
Taalunieversum Onze Taal: ie, -ie |
|||
|
mutualiteit
ziekenkas ziekenbond |
ziekenfonds
|
Taalunieversum
VRT-taal Taaltelefoon |
||||
|
heenronde
terugronde |
eerste helft van een competitie
tweede helft van een competitie |
In DVD dragen heenronde en terugronde geen label. |
Taaltelefoon
Taalvandaal |
|||
|
vluchtmisdrijf (plegen)
|
doorrijden na een ongeval (te hebben veroorzaakt)
|
leenvertaling van Frans délit de fuite Vreemd dat Nederlanders dit concrete woord (nog?) niet gebruiken, en het houden op een omschrijving. |
Taaltelefoon
Dikke Van Dale Gele Boekje |
|||
|
inbrengen
|
ingeven
Geef uw meterstand, codenummer, gegevens, wachtwoord in |
invoeren
doorgeven opgeven |
Deze betekenis van ‘ingeven’ staat niet vermeld in Van Dale, maar is in België gebruikelijk, ook in verzorgde taal. |
Het Vlaams Woordenboek
Voorbeelden van het gebruik van ‘ingeven’: taaltelefoon.be bestuurszaken.be |
||
|
vastnemen
|
vastgrijpen
vasthouden beetnemen beetpakken |
DVD labelt vastnemen in deze betekenis als niet-algemeen. Toch wordt het gebruikt in de omschrijving van het lemma beetpakken: ‘vastnemen met de handen, de vingers, de tanden of met enig ander werktuig’. In elk geval is het veel minder gebruikelijk in NL dan in BE. |
Dikke Van Dale
|
|||
|
de deontologie
een deontologische fout maken |
de beroepsethiek
de beroepscode schenden |
Dikke Van Dale
|
||||
|
rijhuis
rijwoning |
rijtjeshuis
rijtjeswoning |
Dikke Van Dale
|
||||
|
schiftingsvraag
|
extra vraag (om de winnaar te bepalen)
|
DVD: (BE) ‘bijkomende, extra moeilijke vraag om het aantal prijswinnaars van een wedstrijd te beperken’ |
Dikke Van Dale
|
|||
|
cassant
|
overmatig kritisch
bits scherp |
Dikke Van Dale
|
||||
|
verlengen
Een olympische titel verlengen |
prolongeren
Een olympische titel prolongeren |
|||||
|
nefast
Dat voorval was nefast voor de feestvreugde |
rampzalig, noodlottig
± een heuse opdoffer … Dat voorval zette een domper op de feestvreugde |
funest
|
Vlamingen zijn er erg verbaasd over dat Nederlanders ‘nefast’ niet gebruiken en soms zelfs niet begrijpen. |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
||
|
overhoop liggen met
in onmin leven, raken Zij leeft in onmin met haar zus Zij heeft ruzie met haar zus Zij praat niet meer met haar zus Zij en haar zus kunnen mekaar niet luchten |
gebrouilleerd zijn met
Zij is gebrouilleerd met haar zus |
Dikke Van Dale
|
||||
|
beroepsmisvorming
|
beroepsdeformatie
|
|||||
|
hoogmis
de Ronde van Vlaanderen is de hoogmis van het Belgische wielrennen |
hoogtepunt
… is het hoogtepunt van … … is het belangrijkste evenement … |
Dikke Van Dale
|
||||
|
familiaal
familiale hulp familiale verzekering |
gezins-
gezinshulp (burgerlijke-)aansprakelijkheidsverzekering |
Dikke Van Dale
|
||||
|
plooicaravan
|
vouwwagen
|
|||||
|
lunapark
|
speelhal
|
Dikke Van Dale
|
||||
|
specifiëren
specifieerde gespecifieerd |
specificeren
specificeerde gespecificeerd |
Dikke Van Dale
|
||||
|
primeren
De inhoud primeert op de vorm |
op de eerste plaats komen
het belangrijkst zijn de voorrang hebben overheersen De inhoud is belangrijker dan de vorm |
Label in DVD: niet algemeen. Wel bruikbaar Be-NL volgens het GB |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
|||
|
proefbuis
proefbuisbaby proefbuisbevruchting |
reageerbuis
reageerbuisbaby ivf |
De samenstellingen dragen nog het label BE in DVD, maar het woord proefbuis is niet meer gelabeld. |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
|||
|
dat zal zeker een keer gebeuren
je kunt ervan op aan je kunt erop rekenen |
daar kun je op wachten
je kunt erop wachten [dat X zal gebeuren] |
‘Daar kun je op wachten’ staat ongelabeld in Van Dale, maar is in België zeer ongebruikelijk tot onbekend. |
Van Dale Hedendaags Nederlands
Van Dale NL-FR en NL-EN |
|||
|
aan halve prijs
|
voor de helft van de prijs
met 50% korting |
voor half geld
|
Reclame van het Genootschap Onze Taal: “Student? Lees Onze Taal voor half geld!” Deze formulering is onbekend in België. | |||
|
stockeren
|
opslaan
opbergen verzamelen |
Dikke Van Dale
|
||||
|
transfo
|
transformator
|
trafo
|
Dikke Van Dale
|
|||
|
rekening houden met (als nadelige factor)
opnemen verwerken verrekenen |
verdisconteren
|
Geen label in DVD, maar niet bekend in BE in de ruime betekenis. Wel specifiek in het bankwezen. |
Google-treffers:
“verdisconteerd in” site:.nl (30.000) “verdisconteerd in” site:.be (544) “verdisconteren” site:.nl (21.900) “verdisconteren” site:.be (2490) |
|||
|
beroep doen op
|
een beroep doen op
|
Taalunieversum
Column Kristien Hemmerechts |
||||
|
de daver op het lijf hebben
iemand de daver op het lijf jagen |
trillen van angst
iemand erg bang maken |
Dikke Van Dale
Column Kristien Hemmerechts |
||||
|
er komt niets van in huis
|
er komt niets van terecht
het lukt helemaal niet |
Dikke Van Dale
Column Kristien Hemmerechts |
||||
|
het spek aan je been hebben
|
een probleem hebben
iets vervelends moeten doen met de gebakken peren zitten voor iets moeten opdraaien |
Dikke Van Dale
Column Kristien Hemmerechts |
||||
|
koffer (van auto)
|
kofferbak
kofferruimte |
Geen regionaal label bij deze betekenis (7) van koffer in DVD: (als verkorting van) kofferbak. Toch gebruikelijker in BE dan in NL, en minder juist, want het is tenslotte de ruimte/bak waar men koffers in plaatst … |
Dikke Van Dale
Column Kristien Hemmerechts |
|||
|
rondpunt
|
rotonde
|
leenvertaling van Frans rond-point |
Dikke Van Dale
Column Kristien Hemmerechts |
|||
|
ergens het hart van in zijn
|
doodgaan van verdriet
bijna dood van verdriet zijn ontroostbaar zijn enorm bedroefd zijn zeer teleurgesteld zijn misbaar maken |
Dikke Van Dale
Het Vlaams Woordenboek Column Kristien Hemmerechts |
||||
|
overstag gaan
overgehaald zijn gezwicht zijn overtuigd zijn |
om zijn
|
[Over een vegetarisch restaurant] ‘Eén maaltijd hier en ook vleeseters zijn om.’ | ||||
|
iets aan boord leggen
Hoe ga je dat aan boord leggen? |
iets aanpakken
iets voor mekaar krijgen (meestal een moeilijke, netelige zaak) Hoe ga je dat gedaan krijgen? |
Dikke Van Dale
|
||||
|
faliekant
(betekenis: verkeerd, mis) Dat is faliekant afgelopen |
faliekant
(betekenis: volledig, helemaal) Dat is faliekant misgegaan Ergens faliekant, vierkant, mordicus tegen zijn Een faliekante mislukking |
Vaak verkeerd gespeld zonder e, en (zowel in NL als BL) ook gebruikt in de betekenis ‘verkeerd’ —wat etymologisch zeer verdedigbaar is: Middelnederlands faelge [fout] + kant— maar volgens Van Dale is deze betekenis ‘niet algemeen’. |
Dikke Van Dale
|
|||
|
kaartlezer
bankkaartlezer |
e-identifier
e-dentifier identifier |
|||||
|
brocanterie
|
brocante
|
Brocanterie is in 2013 toegevoegd aan de Dikke Van Dale, zonder label. Beide vormen zijn in principe in het hele taalgebied juist, alleen is er een duidelijk noord-zuidverschil in het gebruik. |
Dikke Van Dale
Vlaams Woordenboek |
|||
|
afzakken (naar ergens)
– neutraal |
afzakken (naar ergens)
– informeel, met connotatie: naar een godvergeten gat, of naar het zuiden |
Geen label in DVD, maar voor vele Nederlanders is dit geen neutraal woord |
Dikke Van Dale
|
|||
|
kleuterschool
|
groep 1 en 2 van de basisschool
|
Opgelet, sinds 1985 zijn er geen aparte kleuterscholen meer in Nederland en het woord begint dan ook in onbruik te raken. Label in DVD: ‘historisch’. |
Dikke Van Dale
Uitgebreide discussie in Vertalerskoffiehoek |
|||
|
herstellen
herstelling |
repareren
reparatie |
Geen label in DVD, maar minder gangbaar in NL. |
Dikke Van Dale
|
|||
|
de hele santenboetiek
|
de hele santenkraam
de hele rommel, boel |
Dikke Van Dale
|
||||
|
volgens beurtrol
|
om de beurt
om beurten elk op zijn beurt beurtelings |
bij toerbeurt
bij beurten |
Dikke Van Dale
|
|||
|
aan een snelheid
tegen een snelheid tegen een tempo |
aan een tempo
|
met een snelheid
in een tempo |
Taalunieversum
Gele Boekje |
|||
|
tenenkrullend
|
tenenkrommend
|
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
||||
|
terug
(gebruikt voor herhaling zonder beweging naar de plaats van herkomst) Hij is terug gearresteerd. |
opnieuw
weer Hij is opnieuw gearresteerd. |
Zie ook de ingangen ‘weeral’ en ‘overnieuw’. |
VRT-taal
Gele Boekje Dikke Van Dale |
|||
|
opnieuw
weer |
overnieuw
|
Label in DVD: NL, informeel |
Dikke Van Dale
|
|||
|
rond de tafel
|
om de tafel
|
Gele Boekje
|
||||
|
tot een stuk in de nacht
tot een kot in de nacht (spreektaal) |
tot diep in de nacht
tot in de vroege uurtjes tot in de kleine uurtjes |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
||||
|
straf
een straffe kerel een straffe madam Dat is (nogal) straf. |
sterk, knap
intens, erg kras een sterke/knappe kerel een buitengewone/ indrukwekkende vrouw Dat is sterk/kras/brutaal. |
Zeer gangbaar, ook op de openbare omroep (“Zo dadelijk is er weer een straffe aflevering van Wouters vs. Waes”), maar draagt in DVD toch nog de labels ‘niet-algemeen’ of ‘informeel’ naargelang de betekenisnuance. Bruikbare standaardtaal volgens het Gele Boekje. |
Dikke Van Dale
Gele Boekje Het Vlaams Woordenboek |
|||
|
(dat is) een straatje zonder eind / einde
|
(dat is) een uitzichtloze situatie, een hopeloos geval, dat komt nooit goed
± dweilen met de kraan open |
Taaltelefoon
Dikke Van Dale Gele Boekje |
||||
|
stokken in de wielen steken
|
een stok in het wiel steken
een stok tussen de spaken steken roet in het eten gooien dwarsbomen |
een spaak in het wiel steken
|
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
|||
|
stilaan
|
langzamerhand
|
Al draagt ‘stilaan’ (nog) geen label in DVD, het wordt zo stilaan als archaïsch ervaren in NL, terwijl het nog springlevend is in BE. |
Gele Boekje
Dikke Van Dale |
|||
|
sterkhouder
|
sleutelfiguur
drijvende kracht stuwende kracht motor |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
||||
|
Het vriest stenen uit de grond
|
Het vriest dat het kraakt
|
het vriest een steen dik
het vriest steendik |
Gele Boekje
|
|||
|
springuur
snipperuur |
lesvrij uur tussen twee lesuren in
|
tussenuur
|
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
|||
|
de spons vegen over iets
De spons erover! |
de spons halen over
kwijtschelden Streep eronder! Het is vergeten! |
Buiten deze uitdrukking is ‘vegen’ niet transitief, want je veegt met iets. Zie ook: een streep trekken/zetten |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
|||
|
ergens een streep onder trekken
|
ergens een streep onder zetten
ergens een streep door zetten |
Gele Boekje
|
||||
|
spijzen
om de stadskas te spijzen |
spekken, vullen
van het geldmiddelen voorzien om de stadskas te vullen |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
||||
|
tot spijt van wie het benijdt
|
al zal iedereen hier niet tevreden mee zijn
er valt weinig aan te doen jammer dan voor wie het niet leuk vindt |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
||||
|
sluikstorten
sluikstorters |
illegaal afval storten
heimelijk vuilnis dumpen mensen die … |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
||||
|
zwarte sneeuw zien
|
armoede lijden
ellende meemaken een moeilijke tijd doormaken |
In Van Dale GWB 5.0 nog label (België), in online DVD niet meer. |
Van Dale GWB v. 5.0
Gele Boekje |
|||
|
sereen
|
kalm, waardig, ingetogen, beheerst
|
BENL als eigenschap van mensen, landneutraal in abstractere zin, bv. serene schoonheid, een sereen landschap. |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
|||
|
schuif
(bij iem.) in de bovenste schuif liggen in de onderste schuif liggen |
lade
(bij iem.) in de bovenste lade liggen in de onderste lade liggen |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
||||
|
in nauwe schoentjes zitten, raken, brengen
|
in de knel, in het nauw, in moeilijkheden zitten, raken, brengen
|
leenvertaling van Frans être dans ses petits souliers |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
|||
|
daar nijpt het schoentje
|
daar wringt het schoentje
daar knelt het schoentje |
daar wringt (hem) de schoen
daar knelt (hem) de schoen |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
|||
|
schriftvervalsing
|
valsheid in geschrifte
|
Geen label in DVD |
Gele Boekje
Dikke Van Dale |
|||
|
site (uitgesproken als [sitə])
bedrijfssite museumsite mijnsite |
terrein, locatie
archeologische vindplaats bedrijfsterrein museumlocatie mijngebied |
Opgelet voor betekenisverwarring bij bv. bedrijfssite (website of terrein?) |
Taalunieversum
Gele Boekje |
|||
|
sakkeren
|
mopperen
kankeren foeteren |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
||||
|
salon
|
zithoek, zitkamer;
bankstel; grote beurs |
‘Salon’ wordt in meer betekenissen gebruikt in BE dan in NL. |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
|||
|
schabouwelijk
een schabouwelijk taaltje schabouwelijk Nederlands |
slordig
krom onverzorgd wanstaltig |
Vroeger label (gewestelijk) in DVD, intussen gewijzigd in (Belgisch-Nederlands). |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
|||
|
stoffelijke schade
|
materiële schade
|
Label in DVD: [BE, niet-algemeen] maar bruikbaar Belgisch-Nederlands volgens het Gele Boekje. |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
|||
|
(een hele) resem
|
(een hele) rist, reeks, serie, rij, rits, ris
|
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
||||
|
remgeld
|
eigen bijdrage
(in België) deel van het bedrag voor geneeskundige hulp en genees- middelen dat niet door de verzekering wordt terugbetaald |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
||||
|
relaxeren
relaxerend |
ontspannen, relaxen
ontspannend, verkwikkend |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
||||
|
van een kale reis terugkomen, thuiskomen
|
ergens slecht afkomen
± met lege handen terugkomen gefaald hebben |
van een koude kermis thuiskomen
|
van een slechte kermis thuiskomen
|
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
||
|
omstaander
|
omstander
|
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
||||
|
onthaal
|
ontvangst, verwelkoming;
balie, receptie |
Taaltelefoon
Taalunieversum Gele Boekje |
||||
|
omzendbrief
|
circulaire
|
Gele Boekje
Dikke Van Dale |
||||
|
onthaalmoeder
|
opvangmoeder
oppasmoeder |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
||||
|
(je kunt) op je twee oren slapen
(je kunt) op beide oren slapen |
je mag er zeker van zijn
je kunt erop rekenen dat het in orde komt je hoeft je helemaal geen zorgen te maken |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
||||
|
ontmijningsdienst
ontmijner |
mijnopruimingsdienst
lid van een ~ |
Zie ook: (een situatie) ontmijnen |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
|||
|
(een situatie) ontmijnen
|
de gemoederen sussen
de opgelaaide emoties tot bedaren brengen bemiddelen sussend tussenbeide komen |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
||||
|
zijn ontslag nemen
zijn ontslag geven |
ontslag nemen
(zijn) ontslag aanvragen zijn ontslag indienen, aanbieden opstappen |
VRT-taal
Gele Boekje |
||||
|
onuitgegeven
|
ongezien, ongekend
nooit eerder vertoond of gebeurd nieuw, origineel |
leenvertaling van Frans inédit |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
|||
|
een onderzoek openen
|
een onderzoek starten, instellen, beginnen
|
Gele Boekje
Dikke Van Dale |
||||
|
één op honderd mensen
negen op tien |
één op de / van de honderd
negen op de /van de tien |
Taalunieversum
Gele Boekje |
||||
|
op een week (tijd)
op twee maanden (tijd) op drie jaar (tijd) op korte tijd Op enkele minuten was de brandweer ter plaatse. |
in een week (tijd)
in twee maanden (tijd) in drie jaar (tijd) in korte tijd Binnen enkele minuten was de brandweer ter plaatse. |
Taalunieversum
Gele Boekje |
||||
|
op / in de schoolbanken
|
op school
|
Geen label in DVD, wel opgenomen in het GB. |
Gele Boekje
|
|||
|
zijn kat sturen
forfait geven |
niet komen opdagen
verstek laten gaan (een afspraak) afzeggen |
Zie ook: opdagen |
Dikke Van Dale
VRT-taal Taalunieversum |
|||
|
opdagen (vervoegd)
Er waren weer drie gasten die niet opdaagden. Er waren weer drie gasten niet opgedaagd. |
komen (vervoegd) + opdagen (inf.)
Er waren weer drie gasten niet komen opdagen. |
Gele Boekje
|
||||
|
de meubels redden
|
redden wat er te redden valt
standhouden |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
||||
|
metsen
metser |
metselen
metselaar |
Label in DVD: [BE, spreektaal]. Afgekeurd door het GB. |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
|||
|
middens
in universitaire middens in bepaalde middens |
kringen
groepen milieu(s) wereld in de academische wereld in bepaalde kringen |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
||||
|
gebeten zijn door de microbe
de microbe te pakken hebben |
gegrepen zijn door
een passie hebben voor gepassioneerd zijn voor |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
||||
|
miserie
|
ellende
narigheid |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
||||
|
mitraillette
|
machinepistool
pistoolmitrailleur |
Een mitraillette (label: BE) of machinepistool is een klein(e) mitrailleur of machinegeweer (niet-algemeen). |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
|||
|
niet moeten
(in de betekenis ‘niet verplicht, noodzakelijk’) |
niet hoeven
|
Vuistregel: zeg alleen ‘X moet niet …’ in de betekenis ‘het is beter dat X niet …’ |
Taalunieversum
Gele Boekje |
|||
|
met mondjesmaat
|
mondjesmaat
|
Taalunieversum
Gele Boekje |
||||
|
Moest ik kunnen, ik zou …
|
Als ik kon …
Mocht ik kunnen … |
Wel standaardtaal: ‘Je moest eens weten!’ |
Taalunieversum
Gele Boekje |
|||
|
monitor, monitrice
|
jeugdleider, jeugdleidster
|
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
||||
|
moto
|
motor
motorfiets |
Label in DVD: [BE, spreektaal]. Afgekeurd door het GB. |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
|||
|
motard
|
motorrijder
|
‘Motard’ komt wel in NL voor, maar in een specifiekere betekenis: ‘motorrijder (of diens duopassagier) die een wielerwedstrijd volgt als verslaggever, jurylid, politieagent enz.’ |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
|||
|
schrikkepuit
|
schrikschijter
broekschijter |
schijtluis
grote bangerik bangerd angsthaas kakkebroek, kakbroek lafaard |
schijtvink
schijtlijster schijthuis |
Label bij schrikschijter en broekschijter: (Belgisch-Nederlands, spreektaal) |
Dikke Van Dale
|
|
|
mispeuteren
|
uitvreten, uitspoken
misdoen, verkeerd doen |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
||||
|
inroepen
Verzachtende omstandigheden, een getuigenis, een voorbeeld inroepen |
aanvoeren
zich beroepen op ter verdediging gebruiken |
Dikke Van Dale
Vlaams-Nederlands Woordenboek |
||||
|
voor de pinnen komen met iets |
voor de dag komen met
op de proppen komen met |
Dikke Van Dale
Vlaams-Nederlands Woordenboek |
||||
|
de trouwers
|
het trouwende paar
het bruidspaar de pasgetrouwden |
Geen label bij ‘trouwers’ in DVD. Toch veel minder zoektreffers op Nederlandse websites. |
Vlaams-Nederlands woordenboek
|
|||
|
een gemachtigd opzichter
een verkeersouder (ruimere betekenis) |
vrijwilliger die schoolkinderen veilig helpt oversteken
|
een klaar-over
|
vlaanderen.be
verkeeropschool.be |
|||
|
telkens (voegwoord)
|
telkens als
telkens wanneer elke keer als/dat/wanneer |
Het voegwoord telkens is standaardtaal in België volgens zowel Taalunieversum als het Gele Boekje, en zelfs VRT-taal volgt nu dit advies en keurt het niet langer expliciet af. |
VRT-taal
Taalunieversum Taalunieversum |
|||
|
uitpuren
een uitgepuurd, sober, strak ontwerp |
raffineren, grondig uitwerken om tot de essentie te komen
uitgekiend, puur, geraffineerd |
Leenvertaling van Frans épurer, épuré. |
Dikke Van Dale
|
|||
|
terugboeken
|
storneren
|
Label ‘NL; boekhouding’ in DVD |
Dikke Van Dale
|
|||
|
sneeuwman
|
sneeuwpop
|
Geen labels in Van Dale, maar sneeuwpop is niet gangbaar in Vlaanderen, terwijl Nederlanders meteen denken aan ‘de Verschrikkelijke sneeuwman’. Er zijn ook twee versies van het lied uit Frozen, ‘Do You Wanna Build a Snowman?’ |
VL: Kom dan maken we een sneeuwman (songtekst)
NL: Zullen wij een sneeuwpop maken? (songtekst) |
|||
|
Bretoens
|
Bretons
|
Dikke Van Dale
VRT-taal |
||||
|
manueel
|
handmatig
met de hand bediend |
|||||
|
luchtmatras
|
luchtbed
|
Dikke Van Dale
|
||||
|
voorbehouden voor
|
voorbehouden aan
|
Taalunieversum
|
||||
|
iets op het getouw zetten
|
iets op touw zetten
iets op het touw zetten |
Beide vormen zijn correct. Op het getouw zetten komt vrijwel uitsluitend in Belgisch-Nederlands voor. (Ruud Hendrickx) |
VRT-taal
|
|||
|
kwetsen (letterlijk)
gekwetst zijn, raken kwetsuur |
verwonden
blesseren gewond zijn, raken geblesseerd zijn een blessure, verwonding oplopen |
Dit gebruik van kwetsen is verouderd volgens de Hedendaagse Van Dale en VRT-taal. Figuurlijk gebruikt (in de zin van krenken) is het wel standaardtaal. |
VRT-taal
Hedendaagse Van Dale Taalunieversum |
|||
|
zoeken (te)
Het bedrijf zoekt zijn marktaandeel uit te breiden. |
willen, beogen, trachten, proberen, streven naar
Het bedrijf wil zijn marktaandeel uitbreiden. |
Verouderd en niet-algemeen volgens DVD. Leenvertaling van Frans chercher à. |
Dikke Van Dale
|
|||
|
inkom
inkomgeld inkomhal |
entree
entreegeld entreeprijs toegangsprijs toegang ingang hall vestibule |
Zodanig ingeburgerd en frequent gebruikt dat het nog maar een kwestie van tijd lijkt eer inkom tot de standaardtaal in België gerekend wordt. |
Taalunieversum
|
|||
|
resident
|
bewoner
|
Dikke Van Dale
|
||||
|
opportuniteit
Dat is een mooie opportuniteit. |
mogelijkheid, kans
Dat is een mooie kans. |
Dikke Van Dale
|
||||
|
de trafiek
|
het verkeer
|
Dikke Van Dale
|
||||
|
verhuis
|
verhuizing
|
Advies voorheen: “het is vooralsnog niet duidelijk of verhuis standaardtaal in België is”. Update in 2017: standaardtaal in BE geworden in DVD en op Taalunieversum. |
Dikke Van Dale
Taalunieversum Gele Boekje |
|||
|
noodgeval, ramp
In een noodgeval/In nood, bel … milieuramp, natuurramp, verkeersramp rampenplan, rampenfonds |
calamiteit
Bij een calamiteit, bel … milieucalamiteit, natuurcalamiteit, verkeerscalamiteit calamiteitenplan, calamiteitenfonds |
‘Calamiteit’ komt ook wel voor in België als jargon in formele documenten, maar daarbuiten (in de gewone omgangstaal, maar ook in het journaal of in kranten) is het niet gangbaar in deze betekenis. |
Afbeelding
|
|||
|
niet aan zijn proefstuk (toe) zijn
|
al enige ervaring met iets hebben
niet meer groen achter de oren zijn |
Dikke Van Dale
|
||||
|
inkaderen
|
inlijsten
|
Taalunieversum
|
||||
|
impressionant
|
indrukwekkend
|
Dikke Van Dale
|
||||
|
kapstok
|
kleerhanger
|
Wel landneutraal in de betekenis knop, haak of plank/staander met knoppen of haken om kledingstukken aan op te hangen. |
Dikke Van Dale
|
|||
|
Je weet maar nooit.
Zeg nooit nooit. Het zou toch zomaar eens kunnen gebeuren. Je weet nooit hoe het onmogelijke toch waar wordt. |
je weet nooit hoe een koe een haas vangt
(men weet nooit / men kan nooit weten hoe…) |
Dikke Van Dale
|
||||
|
klasfoto
|
klassenfoto
|
|||||
|
beproeving
kwelling |
bezoeking
|
Bezoeking staat ongelabeld in de DVD, maar de gemiddelde Vlaming kent dit woord niet. |
Dikke Van Dale
|
|||
|
een terrasje doen
|
een terrasje pikken
een terrasje pakken |
Vertalerskoffiehoek
|
||||
|
Iemand onder de arm nemen
|
De hulp inroepen van iemand
Iemand inschakelen Een beroep doen op iemand |
Iemand in de arm nemen
|
Dikke Van Dale
|
|||
|
het mooie weer maken
|
succes hebben
|
Zie ook: hoge toppen scheren |
Dikke Van Dale
|
|||
|
(geen) hoge toppen scheren
|
(niet) succesvol zijn
|
Zie ook: het mooie weer maken |
Taaltelefoon
Dikke Van Dale |
|||
|
prospectie
|
marktverkenning
marktonderzoek verkenning, onderzoek |
Dikke Van Dale
|
||||
|
vooreerst
|
allereerst
in de eerste plaats |
Geen enkel label in Dikke of Hedendaagse Van Dale, maar in deze betekenis NL-BE volgens Taaladvies.net |
Taalunieversum
Gele Boekje Dikke Van Dale |
|||
|
schrijnwerker
|
timmerman
|
Schrijnwerker bestaat wel in NL, maar heeft een beperktere betekenis: werker in fijn hout, maker van fijn kasten- en meubelwerk |
Dikke Van Dale
|
|||
|
in een nieuw kleedje steken/zitten
|
in een nieuw jasje steken/zitten
|
Dikke Van Dale
|
||||
|
Broeder Jacob
|
Vader Jacob
|
Wikipedia
|
||||
|
snuisteren
|
snuffelen
wat rondkijken rommelen bladeren |
Het substantief ‘snuisterij’ is wel bekend in NL. |
Dikke Van Dale
Het Vlaams Woordenboek |
|||
|
de lenteschoonmaak
|
de grote schoonmaak
|
de voorjaarsschoonmaak
|
||||
|
verderdoen
|
voortdoen
|
doorgaan
verder gaan ermee voortgaan iets voortzetten |
Verderdoen: status onduidelijk (Taaladvies.net), label ‘BE’ (DVD en Hedendaags NL). Mogelijk dus op weg naar aanvaard Belgisch-Nederlands, zoals intussen gebeurd is met ‘verderzetten’. |
Dikke Van Dale
Taalunieversum |
||
|
|
verderzetten
|
voortzetten
|
In 2015 nog afgekeurd; sinds 2016 is het advies aangepast naar de status ‘standaardtaal in België’. |
Taalunieversum
|
||
|
verderzetting
|
voortzetting
|
zie: verderzetten | ||||
|
dat wijst zichzelf uit
|
dat wijst zich vanzelf
|
Beide varianten komen in beide landen voor, maar met andere frequenties. |
Vergelijking .nl- en .be-websites
|
|||
|
inverkeerstelling
|
het inschrijven en in het verkeer brengen van een nieuwe of tweedeha
|
Dikke Van Dale
|
||||
|
sleutel-op-de-deur
instapklaar |
volledig afgewerkt
geschikt om direct te betrekken |
sleutelklaar
|
Dikke Van Dale
|
|||
|
Onverbogen adjectief bij weglating lidwoord, bv. in krantenkop:
‘Antwerps politiekorps te zwaar belast’ |
Verbogen adjectief bij weglating lidwoord, bv. in krantenkop:
‘Amsterdamse politiekorps te zwaar belast’ |
Taalunieversum
|
||||
|
hoop en al
|
hoogstens
alles samen slechts amper |
Dikke Van Dale
|
||||
|
zich inbeelden
‘Ik kan me niet inbeelden hoe het zou zijn…’ |
zich voorstellen
zich indenken zich voor de geest halen |
In NL kun je je alleen iets onwezenlijks, onmogelijks inbeelden (ten onrechte denken): je beeldt het je maar in! |
Dikke Van Dale
|
|||
|
bij de pakken blijven zitten
|
bij de pakken neerzitten
|
|||||
|
het praktische rijexamen afleggen
de rijvaardigheidsproef bij het rijexamen afleggen |
afrijden
(Zij moet vandaag in haar eigen auto afrijden.) |
Volslagen onbekend en niet begrepen in België. |
Dikke Van Dale
|
|||
|
neen
|
nee
|
In NL wordt ‘neen’ als gemarkeerd, archaïsch of stijf formeel aangevoeld, terwijl men het in BE veeleer de verzorgde schrijftaalvariant vindt, en ook nog massaal in geschreven spreektaal (zoals Facebook-commentaren) gebruikt. |
Frappant voorbeeld: ‘neen’ komt talloze keren voor in de Facebook-groep van GentVertaalt, maar erg weinig in Vertalerskoffiehoek.
|
|||
|
hoorapparaat
|
gehoorapparaat
|
Duidelijk noord-zuidverschil na bevraging in Facebookgroep Vertalerskoffiehoek | ||||
|
bijhorend
|
bijbehorend
daarbij horend |
Dikke Van Dale
VRT-taal |
||||
|
solventen
|
solvents
|
Dikke Van Dale vermeldt onterecht uitsluitend ‘solvents’, dat in België niet gebruikelijk is. |
VRT-taal
|
|||
|
op een week tijd
op een jaar tijd |
in een week tijd
in een jaar tijd |
Taalunieversum
|
||||
|
krantenwinkel
|
tabakswinkel
tabakszaak |
kantoorboekhandel
kiosk |
Het Engelse news agent’s vertalen Nederlanders spontaan als kantoorboekhandel, tabakszaak, kiosk, sigarenboer … maar krantenwinkel wordt nauwelijks genoemd. |
Facebook-groep Vertalerskoffiehoek
|
||
|
op de gas gaan staan
|
gas op de plank geven
|
|||||
|
omwille van (redengevend)
|
wegens
om door vanwege |
In Dikke Van Dale nog label ‘BE, niet algemeen’, maar in VD Hedendaags Nederlands met label ‘BE’. Schuift dus wellicht op naar standaardtaal in België. |
Taalunieversum
|
|||
|
tetradoeken
|
hydrofiele luiers
|
|||||
|
blokkage
|
blokkering
het blokkeren blokkade verstopping |
DVD: ‘BE; voorlopig toegevoegd in april 2017’ |
Dikke Van Dale
|
|||
|
|
toekomen
|
aankomen
arriveren |
Voorheen ‘status in BE onduidelijk’. Sinds medio 2018 is het advies aangepast naar ‘standaardtaal in België’. |
Taalunieversum
VRT-taal |
||
|
plooien
(1) papier plooien (2) ineenplooien (3) je knie plooien (4) plooien of breken (5) Als je zo zit, gaat je hemd plooien (6) We zullen niet plooien! |
(1) papier vouwen
(2) ineenvouwen, vouwfiets (3) je knie buigen (4) buigen of barsten (5) Als je zo zit, gaat je hemd kreuken (6) We zullen niet zwichten/opgeven! Maar wel: plooirok, plooideur (ook: vouwdeur) |
Plooien is wel standaardtaal in enkele andere betekenissen, meestal in de zin van ‘(zich) schikken’: zich plooien naar iemands wensen; de theorie naar de feiten plooien; zijn gezicht plooide zich tot een lach |
Dikke Van Dale
Column Kristien Hemmerechts |
|||
|
plooibox
|
vouwkrat
vouwbox |
klapkrat
|
Plooien in de betekenis vouwen wordt nog niet algemeen aanvaard, maar samenstellingen met plooi- worden wel sneller tot de standaardtaal gerekend. Zie ook: plooifiets, plooideur | |||
|
plooifiets
|
vouwfiets
|
Plooien in de betekenis vouwen wordt nog niet algemeen aanvaard, maar samenstellingen met plooi- worden wel sneller tot de standaardtaal gerekend. Zie ook: plooifiets, plooideur |
VRT-taal
|
|||
|
van x over y tot z
|
van x tot y en z
|
van x via y tot z
|
Nederlanders vinden de ‘over’ ongebruikelijk/vreemd, en Vlamingen vinden hetzelfde van de ‘via’. | |||
|
Iets niet over je hart krijgen
Zij krijgt het niet over haar hart om … |
Iets niet over je hart verkrijgen
Zij verkrijgt het niet over haar hart om … |
De versie met ‘ver’ is nagenoeg onbekend in Vlaanderen en zullen velen zelfs als fout beschouwen. De versie zonder ‘ver’ komt ook wel voor in Nederland, dus is te vekiezen in teksten voor het hele taalgebied. Beide versies staan ongelabeld naast elkaar in Van Dale. |
Dikke Van Dale
|
|||
|
het niet onder de markt hebben
|
het moeilijk hebben
|
Label in DVD: BE |
Dikke Van Dale
|
|||
|
het cliënteel
|
de clientèle
|
Wel BE-label, geen NL-label in DVD. |
Dikke Van Dale
|
|||
|
inhaken
Wilt u dit gesprek beëindigen, haak dan gewoon in. |
ophangen
Wilt u dit gesprek beëindigen, hang dan gewoon op. |
In andere betekenissen wel in beide landen bekend: inhaken op/bij… |
Dikke Van Dale
|
|||
|
ter plaatse trappelen
|
in het slop zitten
er zit geen schot in geen vooruitgang maken |
pas op de plaats maken
|
Taaladvies.net
Dikke Van Dale |
|||
|
op punt staan
op punt stellen |
volledig, tot (in) de laatste details in orde zijn
bijstellen nader uitwerken bijwerken (precies) afstellen in orde brengen/maken gebruiksklaar zijn |
Verrassend genoeg nog niet tot de standaardtaal in BE gerekend, al is dat o.i. nog maar een kwestie van tijd. |
Taalunieversum
Dikke Van Dale |
|||
|
onbestaand
onbestaande de kans is vrijwel onbestaande dat… |
uitgesloten
denkbeeldig de kans is vrijwel nihil dat… de kans is zogoed als uitgesloten dat… |
http://www.vlaamswoordenboek.be/definities/term/onbestaande
|
||||
|
lopende meter
|
strekkende meter
|
Dikke Van Dale
|
||||
|
reünie
uitspraak met klemtoon op u re-U-nie |
reünie
uitspraak met klemtoon achteraan re-u-NIE |
|||||
|
uitgeven op (of in)
|
uitkomen op
|
leenvertaling van Frans ‘donner sur’ |
Dikke Van Dale
|
|||
|
in vogelvlucht
In vogelvlucht is het tien kilometer |
in rechte lijn (gemeten)
|
hemelsbreed
Hemelsbreed is het tien kilometer |
Dikke Van Dale
|
|||
|
leeggoedbon
|
statiegeldbon
|
emballagebon
|
||||
|
leeggoed
(in de betekenis ‘statiegeld’) |
leeggoed (in de betekenis ‘lege flessen’) |
statiegeld
lege flessen, verpakkingen |
emballage |
Dikke Van Dale
Gele Boekje |
||
|
afklokken op
de partij klokte af op 10 procent van de stemmen |
(uiteindelijk) behalen
uitkomen op de partij kwam uit op 10 procent van de stemmen |
Dikke Van Dale
|
||||
|
uithuiszetting
|
huisuitzetting
|
|||||
|
Het is van … geleden dat
Het is van maart geleden dat we elkaar gezien hebben. |
sinds … niet meer
We hebben elkaar al sinds maart niet meer gezien. |
Dikke Van Dale
|
||||
|
kassierster
kassier |
kassabediende
kassamedewerk(st)er |
caissière
kassière |
Dikke Van Dale
Onze Taal |
|||
|
in snelheid gepakt zijn
|
(alsnog onverwacht) ingehaald, gepasseerd worden
de loef afgestoken worden de ander was je te snel af |
Het Vlaams Woordenboek
|
||||
|
aankoopschijf
Per aankoopschijf van €50 krijgt u een waardebon van €5. |
Bij elke €50 aan boodschappen krijgt u …
Bij besteding van iedere/elke €50 … |
Van Frans tranche d’achat |
